Vanuit het landelijke beleid zijn er strategische doelen om seksuele gezondheid in Nederland verder te verstevigen. Wet- en regelgeving benoemt daarnaast taken waarmee gemeenten lokale doelstellingen voor seksuele gezondheid concreet kunnen maken.

Beleidsvisie seksuele gezondheid Nederland

Het kabinet publiceerde in oktober 2022 een nieuwe beleidsvisie op seksuele gezondheid. gepubliceerd. Deze bevat twee strategische doelen:

  • Inwoners van Nederland zijn dusdanig goed geïnformeerd dat zij op basis hiervan in staat zijn om keuzes te maken over hun seksuele gezondheid en de keuzes van anderen te respecteren.  Het gaat daarbij om prettige, vrijwillige en veilige seks, de bescherming tegen soa Seksueel overdraagbare aandoeningen (Seksueel overdraagbare aandoeningen)’s en hiv humaan immunodeficiëntievirus (humaan immunodeficiëntievirus), en het voorkomen van seksueel geweld en onbedoelde zwangerschap.
  • Inwoners van Nederland hebben altijd toegang tot passende, betaalbare, en kwalitatief goede (seksuele) gezondheidsvoorzieningen, zorg, advies, ondersteuning en bescherming bij hulpvragen en problemen rond hun seksuele gezondheid, inclusief soa en hiv.

Taken gemeente

Volgens de beleidsvisie op seksuele gezondheid hebben gemeenten deze taken en verantwoordelijkheden:

Lees de Kamerbrief over de nieuwe beleidsvisie seksuele gezondheid op Rijksoverheid.nl.

 

Wet- en regelgeving

De landelijke overheid draagt vanuit de Wet publieke gezondheid (Wpg Wet publieke gezondheid (Wet publieke gezondheid)) zorg voor het bevorderen van seksuele gezondheid via:

  • bestrijden van seksueel overdraagbare aandoeningen (soa Seksueel overdraagbare aandoeningen (Seksueel overdraagbare aandoeningen)'s), inclusief bron- en contactopsporing
  • preventie van seksueel geweld en ongewenste zwangerschap in samenhang met curatieve gezondheidszorg
  • jeugdgezondheidszorg 
  • GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst)

Lees meer over de Wet publieke gezondheid

In het Wetboek van Strafrecht staat welk seksueel gedrag wettelijk strafbaar is, namelijk:

  • verkrachting
  • aanranding
  • grooming Grooming is digitaal kinderlokken. Er is sprake van grooming als een volwassene via ICT contact legt met een kind, met de intentie om dat kind te ontmoeten met het doel om seksueel misbruik te plegen of kinderpornografische afbeeldingen te produceren (Bron: politie.nl). (Grooming is digitaal kinderlokken. Er is sprake van grooming als een volwassene via ICT contact legt met een kind, met de intentie om dat kind te ontmoeten met het doel om seksueel misbruik te plegen of kinderpornografische afbeeldingen te produceren (Bron: politie.nl).)
  • jeugdprostitutie
  • plegen van ontucht en seks hebben met een kind jonger dan 16 jaar
  • het in bezit hebben of verspreiden van kinderporno

Uw belangrijkste taken als gemeente zijn: 

  • voorlichten
  • opvangen
  • beschermen van burgers
  • signaleren van seksueel geweld

Alle burgers kunnen bij de politie melding en aangifte doen van seksueel geweld. De politie is naast het opsporen van zedendelicten ook verantwoordelijk voor een eerste opvang. Indien nodig verwijzen zij door naar specialistische zorg.

Er is een wetsvoorstel over seksuele misdrijven in behandeling. De bedoeling van dit wetsvoorstel is om duidelijker te maken wat strafbaar is en om meer seksueel grensoverschrijdend gedrag strafbaar te maken. Lees meer over de inhoud en status van het wetsvoorstel Wet seksuele misdrijven.

Sekswerk is een legaal beroep in Nederland. De wet- en regelgeving voor sekswerk is per gemeente verschillend. Bijvoorbeeld wat betreft het verlenen van vergunningen, handhaving en uitvoering van het beleid. Er is geen landelijk beleid op sekswerk. Wel is er een wetsvoorstel in behandeling voor de landelijke regulering van prostitutie en bestrijding van missstanden in de seksbranche: de Wet regulering sekswerk (WRS). Deze wet verplicht sekswerkers om zich te laten registreren. Ook verschuift de leeftijdsgrens voor sekswerkers van 18 naar 21 jaar. Aandachtspunt is de verwachting dat veel sekswerkers zich niet willen registeren, uit het zicht verdwijnen en daarmee moelijker bereikbaar worden voor preventie en zorg.

 

Beleidskaders voor lokaal beleid

De update van het Nationaal Actieplan 2023-2027 soa Seksueel overdraagbare aandoeningen (Seksueel overdraagbare aandoeningen)/hiv humaan immunodeficiëntievirus (humaan immunodeficiëntievirus) en seksuele gezondheid beschrijft actuele uitdagingen en concrete acties op het gebied van:

  • preventie en zorg
  • surveillance soa en hiv en monitoring seksuele gezondheid
  • seksuele vorming en ontwikkeling
  • preventie, opsporing en behandeling van soa
  • preventie, opsporing en behandeling van hiv
  • preventie van onbedoelde zwangerschap
  • preventie van seksuele grensoverschrijding en seksueel geweld

Lees het Nationaal Actieplan soa, hiv en seksuele gezondheid 2023-2027 op de website van het RIVM.

Gebruik het Nationaal Actieplan als basis voor een lokaal of regionaal actieplan:

Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zet tot eind 2025 extra in op preventie van en zorg bij onbedoelde zwangerschap. Daarbij is er extra aandacht voor groepen in kwetsbare omstandigheden. Het beleid is ingericht op vier pijlers:

Meer informatie

In 2022 is de overheid een nationaal actieprogramma gestart om seksuele grensoverschrijding en seksueel geweld aan te pakken. De ministeries van OCW Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen) en Sociale Zaken zijn hiervoor verantwoordelijk. Actielijnen zijn cultuurverandering, wet- en regelgeving, beleid op de werkvloer, aanpak voor omstanders en hulpverlening. (Rijks)overheid, de wetenschap en maatschappelijke organisaties werken hierin samen. Ook op regionaal niveau is inzet vereist.

Lees meer over het Nationaal Actieprogramma Aanpak seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld (Rijksoverheid.nl).

Er zijn vier bouwstenen ontwikkeld voor een effectieve aanpak van seksueel geweld op regionaal niveau:

  • Wat is een regionale aanpak seksueel geweld
  • Betrekken netwerkpartners en samenwerking
  • Organiseren en borgen
  • Opstellen plan van aanpak inhoudelijke speerpunten

Per gemeente of regio kan het aangrijpingspunt om met deze bouwstenen te starten verschillen. Er kan aan verschillende bouwstenen tegelijk worden gewerkt. Het 8-puntenplan voor een effectieve preventiestrategie van Rutgers wordt in de aanpak genoemd.

Meer informatie

Respectvol leren omgaan met seksualiteit en seksuele diversiteit is een kerndoel voor het basisonderwijs, de onderbouw van het voortgezet onderwijs en het speciaal onderwijs. Het verplicht scholen om aandacht te besteden aan relationele en seksuele vorming. Dit bevordert een respectvolle omgang met seksualiteit, vergroot de seksuele weerbaarheid en kan seksuele grensoverschrijding, discriminatie en pesten of intimidatie op grond van sekse, seksuele oriëntatie en gender(identiteit) tegengaan.

Lees meer in het besluit kerndoelen onderwijs op het gebied van seksuele diversiteit.
 

GALA

Met het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) bouwen gemeenten en GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst)’en, zorgverzekeraars en VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) aan het fundament voor een gerichte lokale en regionale aanpak op het gebied van preventie, gezondheid, sport en bewegen en sociale basis. De integrale aanpak van deze thema’s zorgt voor een verbetering van de gezondheid van inwoners. Bekijk welke kansen GALA biedt om te werken aan seksuele gezondheid.

Regeling Aanvullende Seksuele Gezondheidszorg

Centra Seksuele Gezondheid kunnen gebruikmaken van de Regeling Aanvullende Seksuele Gezondheidszorg (ASG). Dit is een wettelijke subsidieregeling van VWS. Het is een aanvulling op de reguliere zorg (huisartsen en specialisten) en op de taken van gemeenten uit de Wpg. Naar verwachting wordt de regeling in 2024 opgenomen in de Wpg Wet publieke gezondheid (Wet publieke gezondheid). Hierdoor zal scherper worden afgebakend wat in de regeling valt en wat onder de gemeentelijke taken valt.

Acht coördinerende GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst)’en dragen zorg voor de uitvoering van deze regeling. Bijvoorbeeld voor een soa Seksueel overdraagbare aandoeningen (Seksueel overdraagbare aandoeningen)-polikliniek voor hoog-risicogroepen en voor Sense-spreekurenvoor jongeren met vragen en problemen over relaties en seksualiteit. Jongeren tot 25 jaar kunnen hiervoor gratis, anoniem en laagdrempelig terecht bij Sense-spreekuren in hun regio.

Lees meer over de Regeling Aanvullende Seksuele Gezondheidszorg op de website van het RIVM.