Om de gezondheid en zelfredzaamheid van inwoners te bevorderen bereikt u meer door samen met partijen uit het gemeentelijk- en zorgdomein te investeren in leefstijlinterventies, vroegsignalering en wijkgerichte samenwerking. Op deze pagina leest u meer over samenwerken waarom, met wie en hoe.
Samenwerking: waarom?
Als gemeente, zorgverzekeraar, zorgkantoor, GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) of zorg- en welzijnsprofessional richt u zich vaak op dezelfde risicogroepen en thema’s, zoals ouderen, overgewicht, mensen met een chronische ziekte. Het vormgeven van preventie infrastructuur waarin preventie, zorg en welzijn samenwerken kan hierbij helpen. Voordelen hiervan zijn:
- Er ontstaan korte lijnen en u verwijst makkelijk naar elkaar door.
- U vergroot uw effectiviteit omdat u inzet op een mix van interventies die inspelen op zowel de fysieke- en sociale omgeving als op het gedrag van het individu.
- U bevordert afstemming en samenhang tussen interventies en ondersteunings- en zorgactiviteiten in het publieke, medische en sociale domein.
- U sluit beter aan op de ondersteunings- en zorgbehoefte van inwoners.
- U geeft een extra impuls aan de lopende interventies.
- U vergroot uw eigen kennis- en netwerk.
Daarnaast geeft het wettelijk kader gemeenten en zorgverzekeraars verantwoordelijkheid om preventieve interventies binnen het zorgstelsel aan te bieden.
Samenwerking: met wie?
Een preventieve infrastructuur tussen de financiers en uitvoerders op het gebied van preventie, zorg en welzijn komt niet vanzelf tot stand. Hieronder vindt u welke partijen u tegenkomt als u samenwerkt aan een lokale of regionale preventie infrastructuur en wat ieders rol is.
Samenwerking tussen de financiers
Op het gebied van gezondheid zijn verschillende groepen te onderscheiden:
- Gezonde mensen;
- Mensen met een verhoogd gezondheidsrisico en/of beginnende klachten;
- Mensen met een gezondheidsprobleem en/of aandoening.
Gemeenten richten zich vooral op mensen met een verhoogd risico en op gezonde mensen. Zorgverzekeraars richten zich vooral op mensen met een verhoogd risico en mensen met een gezondheidsprobleem. Gezien de overlap in doelgroepen is (financiële) samenwerking van belang. Op de pagina preventiecoalities vindt u voorbeelden van gemeenten en zorgverzekeraars die samenwerken om de preventie voor risicogroepen samen vorm te geven.
Op de samenwerking tussen gemeenten en zorgverzekeraars verder te stimuleren maakten VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) en Zorgverzekeraars Nederland (ZN) afspraken over landsdekkende en structurele samenwerking in de regio op de thema’s ouderen, preventie en GGZ (Geestelijke gezondheidszorg) en legden dit vast in een werkstructuur. Ook werken gemeenten en zorgverzekeraars samen in preventiecoalities.
- Niet iedere ambtenaar heeft het mandaat te beslissen; Zorg daarom voor draagvlak bij ambtenaren met mandaat.
- Gemeenten werken met cycli van besluitvormingsprocessen. Bepaal samen met de gemeente welk besluit op welk niveau (ambtenaren, college van B&W of gemeenteraad) past.
- Vergroot de kans op soepele besluitvorming en sluit aan bij thema’s waar al politiek-bestuurlijk draagvlak voor is.
- Maak meerjarenafspraken. Zo bent u niet afhankelijk van de speerpunten van een wethouder die na vier jaar weggaat.
- Zorgverzekeraars werken bij voorkeur samen in regio’s waar zij een groot marktaandeel hebben. Bekijk of er samenwerkingsverbanden zijn waarbij u kan aansluiten of vorm een samenwerkingsregio rondom een thema op het gebied van preventie.
- Veel zorgverzekeraars bieden in het aanvullend pakket preventieactiviteiten aan. Bekijk of u dit kunt gebruiken om tot activiteiten te komen.
- Veel zorgverzekeraars bieden een minimapolis aan in gemeenten. Zij hebben met de gemeente mogelijk ook aanvullende afspraken gemaakt omtrent preventie.
- Maak een inschatting van toekomstige kostenbesparingen in preventieve activiteiten voor risicogroepen, bijvoorbeeld met behulp van een businesscase, MKBA (maatschappelijke kosten-batenanalyse ) maatschappelijke kosten-batenanalyse of SROI (Social Return on Investment). Maak daarbij zoveel mogelijk gebruik van erkende of bewezen effectieve interventies.
Samenwerken partners preventie, zorg en welzijn
Bij het aanbieden van preventieve interventies voor risicogroepen is de samenwerking tussen preventie, zorg en welzijn van belang. Hiervoor zoekt u verbinding met andere partners om preventie, zorg en welzijn vorm te geven in uw wijk, gemeente of regio. U leest hier welke professionals en partijen er zijn, en welke rollen en taken ze vervullen.
De GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) heeft een aantal wettelijke taken. Hieronder vallen: jeugdgezondheidszorg, medische milieukunde, infectieziektebestrijding, bevolkingsonderzoeken en gezondheidsvoorlichting. Lees meer over wettelijke verantwoordelijkheden van de GGD.
Goed om te weten:
- Naast de wettelijke taken bepaalt elke gemeente afzonderlijk welke aanvullende taken hun GGD uitvoert. Hierdoor verschillen de rollen die de GGD kan spelen per gemeente. Denk hierbij aan: adviseur, inhoudelijk expert, kartrekker, agendasetter en coördinator.
De belangrijkste taak van de huisarts ligt in het zorgdomein. Daarnaast heeft de huisarts een taak in het sociaal domein. De huisarts kan leefstijl-of welzijnsproblematiek signaleren en bespreken met patiënten en doorverwijzen naar collectief aanbod in de wijk. Mensen adviseren en/of begeleiden past bij de reguliere taken in de huisartspraktijk. De samenwerking bij preventietaken is ook als ambitie opgenomen in de toekomstvisie Huisartsenzorg 2022 toekomstvisie Huisartsenzorg 2022 van het NHG (Nederlands huisartsengenootschap) en de LHV (Landelijke Huisartsen Vereniging ).
Goed om te weten:
- Betrek de huisartspraktijk vanaf de start bij een project.
- Huisartsen en praktijkondersteuners betrek je het beste via bestaande structuren. Denk hierbij aan zorg- en huisartsengroepen, wijkgroepen, gezondheidscentra, ROS (Regionale Ondersteuningsstructuur )'en LHV .
- Houd rekening met de beperkte (vergader)tijd van het team van de praktijk. Sluit aan bij een regulier wijkoverleg waar de huisarts of praktijkondersteuner al aanwezig is, bijvoorbeeld met de wijkverpleegkundige. Of plan vergaderingen in vanaf 17.00 en overweeg vacatiegelden.
- Start op kleine schaal met één enthousiaste huisarts of gezondheidscentrum. Dat kan anderen inspireren.
- Huisartsen en verpleegkundigen hechten waarde aan evidence based interventies. Maak gebruik van erkende interventies van Loketgezondleven.nl en online interventies via nhg.org.
- In de huisartspraktijk komen kwetsbare groepen. Bespreek de mogelijkheid om deze groepen te bereiken. Bijvoorbeeld via een uitnodiging uit naam van de huisarts. Mensen hebben veel vertrouwen in interventies die de huisarts voorschrijft.
De vijftien ROS (Regionale Ondersteuningsstructuur )’en, hebben als opdracht om de eerste lijn te adviseren en begeleiden en ondersteuning te geven in de samenwerking tussen de eerstelijnszorg en andere domeinen. Wilt u de eerste lijn betrekken bij wijkgericht werken? Neem dan contact op met de Regionale Ondersteuningsstructuur ROS om samen te werken of hen om advies vragen.
De wijkverpleegkundige is een belangrijke speler in de wijk als het gaat om verbinden van preventie, zorg en welzijn. De wijkverpleegkundige is een generalist en een goede schakel richting andere zorgprofessionals, zoals de huisarts, de GGZ (Geestelijke gezondheidszorg) of het ziekenhuis. Ook kent de wijkverpleegkundige andere partijen in de wijk, zoals woningbouwverenigingen, politie, ouderensoos, wijkcentra, scholen en buurtregisseurs. Dat maakt haar een belangrijke samenwerkingspartner bij projecten of initiatieven rondom preventie voor risicogroepen.
Goed om te weten:
- De wijkverpleegkundige heeft zicht op kwetsbare groepen
- Zij kan tijdig signaleren wanneer gezondheidsrisico’s veel voorkomen in de wijk en kunnen individu-overstijgend werken
- zij kan samen met andere partners in de wijk collectief aanbod ontwikkelen op gezondheidsthema’s zoals overgewicht, of valpreventie.
Fysiotherapeuten, oefentherapeuten, ergotherapeuten en diëtisten helpen mensen om optimaal te functioneren en gezond te blijven en vormen een schakel tussen de eerste lijn en sportaanbod. Ook hebben ze een signalerende rol bij het herkennen van sociale problemen bij cliënten. Dat sluit aan op verschillende domeinen binnen het lokale gezondheidsbeleid, zoals zorg, sport en welzijn.
Goed om te weten:
- Wilt u als regio aan de slag met preventieve interventies op het gebied van overgewicht, diabetes of valpreventie? Een beweeg-of voedingsprofessional heeft veel ervaring op dit gebied.
Door de inzet van fysiotherapeuten en ergotherapeuten kan de verstrekking van een vervoersvoorziening of huishoudelijke hulp worden uitgesteld of voorkomen.
De buurtsportcoach organiseert laagdrempelige beweegactiviteiten van en voor sport- en beweegaanbieders, en zorg- en welzijnsorganisaties.
De buurtsportcoach heeft een goed overzicht van sport- en beweegaanbieders in de wijk en legt verbinding tussen aanbieders van sport en andere sectoren als welzijn, gezondheidszorg, jeugdzorg, kinderopvang en onderwijs.
Meer over de mogelijkheden tot samenwerking leest u bij Samenwerken Sport en Bewegen.
Sociale wijkteams en sociaal werkers hebben als doel wijkbewoners te activeren en te ondersteunen in hun maatschappelijk functioneren. De meeste teams bestaan uit maatschappelijk werkers, Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning ) -consulenten, MEE- consulenten en wijkverpleegkundigen, aangevuld met andere expertises. Sociale wijkteams hebben een belangrijke signalerende rol, hebben een breed netwerk en zijn goed in staat om de bewoners te betrekken.
Samenwerken: hoe?
Samenwerken met professionals gaat niet vanzelf. Begin met het ontwikkelen van een plan op basis van een gedeelde visie op gezondheid. Houd hierbij rekening met de gezondheidssituatie in uw regio en met de wensen en behoeften van inwoners en professionals.
De gespreksleidraad voor gemeenten en zorgverzekeraars helpt u bij de stap van kennismaken naar samenwerken. De gesprekspunten zijn een hulpmiddel bij het opzetten van preventieactiviteiten. Het biedt aanknopingspunten voor nadere kennismaking, inhoudelijke verdieping en werken aan onderling vertrouwen.
De Toolkit lokale werksessie samenwerken aan gezondheid in de wijk ondersteunt u bij het organiseren van een werksessie met professionals en inwoners waarin u samen aan de slag gaat met gezondheid in de buurt, wijk of gemeente. Het bevat een draaiboek met de opzet van de bijeenkomst, werkvormen en een handige tijdlijn met tips. Het werkboek Samenwerken aan gezondheid in de wijk is nuttig tijdens de werksessie.
Bij succesfactoren voor een effectief gezondheidsbeleid vindt u meer informatie en tips over samen werken, draagvlak creëren, een gedeelde visie ontwikkelen, inwoners betrekken, menskracht en middelen regelen en een passende regierol kiezen.