Een gezonde fysieke en sociale leefomgeving wordt als prettig ervaren, nodigt uit tot gezond gedrag en heeft zo min mogelijk negatieve invloed op de gezondheid. De leefomgeving is een belangrijke pijler in integraal lokaal (gezondheids)beleid rondom thema’s als overgewicht, roken, eenzaamheid, sociale veiligheid en gezondheidsachterstanden.
Actueel
- Professionals die aan de slag willen met gezondheid in omgevingsbeleid kunnen gebruik maken van de kernwaarden gezonde leefomgeving (GGDGemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst GHORGeneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio, juni 2020).
- Dit inspiratiedocument biedt professionals handvatten voor het bevorderen van fietsen en lopen in het kader van de Omgevingswet (VNGVereniging van Nederlandse Gemeenten, Tour de Force en CROW-KpVV, mei 2020).
- Nieuwe datum inwerkingtreding Omgevingswet: 1 januari 2022 (Omgevingswetportaal.nl, mei 2020).
Voordelen van een gezonde fysieke en sociale leefomgeving
Een gezonde leefomgeving:
- biedt een goede toegang tot voorzieningen (zoals scholen, winkels, buurthuis) en openbaar vervoer, voor iedereen.
- nodigt uit tot een gezonde leefstijl zoals wandelen, fietsen, spelen, ontspannen, eten of elkaar ontmoeten.
- is schoon, heel en veilig.
- is toegankelijk voor alle gebruikers (denk aan ouderen, kinderen en gehandicapten).
Landelijke kaders gezonde leefomgeving
De Omgevingswet en de Landelijke nota gezondheidsbeleid, Nationaal Preventieakkoord en Sportakkoord bieden een goed kader voor gemeenten voor gezonde en aantrekkelijke steden en dorpen en het meenemen van gezondheid in het omgevingsbeleid. Gezondheid is een maatschappelijk doel van de Omgevingswet en ambities krijgen een plek in de omgevingsvisies en plannen. Het is kansrijk om opgaven uit het fysiek domein en sociaal domein (energietransitie, klimaatadaptatie, vergrijzing, eenzaamheid, overgewicht, gezondheidsachterstanden, verstedelijking en krimp) te verbinden.
Gezondheidsbevorderende leefomgeving
Gezondheidsbevordering is gedrag stimuleren dat de gezondheid van mensen bevordert en ziekte voorkomt. Ongezond gedrag is niet alleen het gevolg van individueel gedrag, ook de omgeving waarin iemand leeft, werkt en woont heeft invloed.
Bij het werken aan een gezondheidsbevorderende leefomgeving:
- komen thema’s als bewegen, roken, ontmoeten, ontspannen, gezond eten en sociaal veilige omgeving veelal in combinatie terug.
- sluit men aan bij behoefte van inwoners, zijn (kwetsbare) inwoners betrokken en is de aanpak passend (maatwerk) bij stad of platteland.
- zet men in op een gezonde inrichting als op het stimuleren van het gebruik ervan en heeft men oog voor de benodigde vaardigheden en brede samenwerking .
- is er aandacht voor het gebruik van de plek door deze samen met gebruikers in te richten, door activiteiten en erkende interventies te organiseren, het faciliteren en stimuleren van buurtinitiatieven en voorzieningen. Professionals als buurtsportcoaches, opbouwwerkers en wijk/gebiedregisseurs én inwoners zelf spelen hierin een belangrijke schakel.
- werkt men zoveel mogelijk integraal op beleid en uitvoeringsniveau.
Bekijk voor handvatten en tips de instrumenten gezonde leefomgeving, het stappenplan gezondheid en Omgevingswet en de website Gezondeleefomgeving.nl.
Video: Sociale thema’s op gebiedsagenda Hilversum
Spoorzone
De pilot Spoorzone in Hilversum laat de intensieve samenwerking zien tussen Gemeente Hilversum en GGDGemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst Gooi- en Vechtstreek. Met inwoners, partners en projectontwikkelaars gingen zij in gesprek over de wijk. Zo kregen ook sociale thema’s uit de wijk een plek op de gebiedsagenda.
In deze video zijn beelden gebruikt van Tijd van je leven, CultuurCompaan Roosendaal, Nieuwe Veste Breda en GGD-West Brabant.
Video
De Omgevingswet, die op 1 januari 2021 in werking treedt, maakt het mogelijk om beleid en aanpak rondom de gezonde leefomgeving steviger te verankeren, rekening houdend met de samenstelling van de wijk en de behoeften van inwoners. We willen met het voorbeeld van Gemeente Hilversum en GGD Gooi- en Vechtstreek (pilot Spoorzone) inspireren hoe je kan omgaan met de komende Omgevingswet.
Sprekers: Marije Drost, Programmamanager Gemeente Hilversum. Edith Sikking, Beleidsadviseur GGD Gooi- en Vechtstreek
Gezond gedrag stimuleren door nudging
Nudging is het geven van een duwtje in de goede richting door de goede keuze makkelijker en aantrekkelijker te maken. Nudges in de gezonde leefomgeving bevorderen gezond gedrag. Bijvoorbeeld door fruit op ooghoogte te zetten in schoolkantines wordt de keuze voor een gezond tussendoortje gestimuleerd. Bekijk meer voorbeelden van nudging.
Voorbeeld: Wijkgericht maatwerk in Groningen
GGDGemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst Groningen werkt in de wijk Selwerd samen met bewoners om een beweegvriendelijke omgeving in te richten. ‘Actief burgerschap is voor ons erg belangrijk, om de wijk van de bewoners zo te maken dat zij actief gebruik gaan maken van de wijk’, vertelt Samirah Schipper, JOGGJongeren Op Gezond Gewicht -regisseur bij het project. ‘Het kunnen verbinden van het sociale en ruimtelijke domein is belangrijk om deze wijkvernieuwing te laten slagen’. Lees meer in de special Omgevingswet van Binnenlands Bestuur.
Bekijk ook andere voorbeelden van een gezonde leefomgeving.
Tip: Gezondeleefomgeving.nl
Gezondeleefomgeving.nl is voor iedereen die aan de slag wil met het gezonder inrichten van de leefomgeving. U vindt er praktijkvoorbeelden, instrumenten om gezondheid mee te wegen binnen omgevingsbeleid en handvatten voor gezond ontwerpen rond mobiliteit, milieu, groen en water en de openbare ruimte.
Meer informatie
- Loketgezondleven.nl: Gezonde leefomgeving, gezonde mensen
- Rivm.nl: overzicht van data en cijfers gezonde leefomgeving
- Rivm.nl: ruimte en gezondheid, een vanzelfsprekende combinatie?
- Rli.nl: de stad als gezonde habitat, gezondheidswinst door omgevingsbeleid
Advies nodig?
Wilt u meer weten of advies over de gezonde leefomgeving? Mail of bel:
Daniëlle de Jongh
06-46 86 09 15
Adviseur Gezonde leefomgeving