Een gezonde leefomgeving nodigt uit tot gezond gedrag en heeft zo min mogelijk negatieve invloed op de gezondheid. Een belangrijke pijler in lokaal beleid rondom overgewicht, eenzaamheid en gezondheidsachterstanden.
Actueel
- Professionals die aan de slag willen met gezondheid in omgevingsbeleid kunnen gebruik maken van de kernwaarden gezonde leefomgeving (GGDGemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst GHORGeneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio, juni 2020).
- Dit inspiratiedocument biedt professionals handvatten voor het bevorderen van fietsen en lopen in het kader van de Omgevingswet (VNGVereniging van Nederlandse Gemeenten, Tour de Force en CROW-KpVV, mei 2020).
- Nieuwe datum inwerkingtreding Omgevingswet: 1 januari 2022 (Omgevingswetportaal.nl, mei 2020).
- Wat werkt om een gezonde leefomgeving te creëren? 7 regionale kennisagenda’s over de gezonde leefomgeving (ZonMwNederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie, februari 2020).
- Het Bestuurlijk Handvat Gezonde Leefomgeving biedt ondersteuning bij gebiedsontwikkeling onder de Omgevingswet (GGD GHOR, januari 2020).
Film pilot Spoorzone Hilversum
Spoorzone
De Omgevingswet maakt het mogelijk om samen te werken aan een gezonde en veilige leefomgeving. De pilot Spoorzone in Hilversum laat de samenwerking zien tussen gemeente Hilversum en GGDGemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst Gooi en Vechtstreek. Met inwoners, partners en projectontwikkelaars gingen zij in gesprek over de wijk. Zo kregen ook sociale thema’s uit de wijk een plek in de gebiedsagenda.
Video
De Omgevingswet, die op 1 januari 2021 in werking treedt, maakt het mogelijk om beleid en aanpak rondom de gezonde leefomgeving steviger te verankeren, rekening houdend met de samenstelling van de wijk en de behoeften van inwoners. We willen met het voorbeeld van Gemeente Hilversum en GGD Gooi- en Vechtstreek (pilot Spoorzone) inspireren hoe je kan omgaan met de komende Omgevingswet.
Sprekers: Marije Drost, Programmamanager Gemeente Hilversum. Edith Sikking, Beleidsadviseur GGD Gooi- en Vechtstreek
Omgevingswet: kansen voor gezondheid
De Omgevingswet, die op 1 januari 2022 in werking treedt, maakt het mogelijk om het beleid en aanpak rondom de gezonde leefomgeving steviger te verankeren, rekening houdend met de samenstelling van de wijk en de behoeften van inwoners. Gemeenten krijgen meer ruimte voor lokaal maatwerk doordat taken worden gedecentraliseerd. Ze kunnen eigen ambities bepalen voor een gezonde leefomgeving en maken een eigen omgevingsvisie en -plan. Daarin nemen ze gezondheid expliciet mee, zodat gezondheid ook op lokaal niveau aandacht krijgt in de afwegingen. De nieuwe Omgevingswet biedt kansen om de publieke gezondheid integraal en effectief te beschermen en te bevorderen:
- Door gezondheid in een vroeg stadium mee te nemen bij planvorming op de beleidsterreinen Milieu, Veiligheid, Ruimtelijke ordening en Leefomgeving.
- Door verbinding te zoeken met andere wetten als de WpgWet publieke gezondheid (artikel 2c en 16) en de WmoWet maatschappelijke ondersteuning . Zo nodigt groen uit tot bewegen en ontmoeten en heeft het invloed op welbevinden.
- Door verbinding te zoeken met positieve gezondheid. Zelfredzaamheid, veerkracht en aanpassingsvermogen passen bij de doelstellingen van de Omgevingswet.
Factsheet Gezonde Leefomgeving
Gezonde leefomgeving is een van de thema’s in de Handreiking Gezonde Gemeente die helpt bij het opstellen, uitvoeren en evalueren van gemeentelijk gezondheidsbeleid. In deze Factsheet Gezonde Leefomgeving leest u welke rol gemeenten samen met partnerorganisaties op dit gebied kunnen spelen.
Tip: Gezondeleefomgeving.nl
Gezondeleefomgeving.nl is bedoeld voor iedereen die aan de slag wil met het gezonder inrichten van de leefomgeving, met o.a. instrumenten om samen te werken aan een gezonde leefomgeving, praktijkvoorbeelden en handvatten om gezondheid mee te wegen binnen omgevingsbeleid.
Gezonde inrichting leefomgeving
De omgeving waarin mensen wonen en leven heeft invloed op het gedrag en kan gezond gedrag bevorderen. Door de (her)inrichting van de leefomgeving aan te laten sluiten bij de behoeften van de inwoners kunnen zij gezond(er) blijven of worden. Denk hierbij aan zowel oudere als jonge inwoners en specifieke bewonersgroepen, zoals chronisch zieken, gehandicapten of lagere inkomensgroepen.
- beweegvriendelijk; mensen kunnen gemakkelijk en veilig lopend of op de fiets naar werk, school en winkels.
- uitnodigend voor kinderen om te spelen en te bewegen.
- uitnodigend om te wandelen en fietsen en te ontmoeten.
- een gezond binnenmilieu van woningen, scholen en andere gebouwen.
- een gezonde werkplek, een gezond schoolplein en gezonde voeding in schoolkantines.
- geschikte woningen.
- een gevarieerd aanbod aan voorzieningen in alle wijken zoals scholen, winkels, bedrijven, openbaar vervoersvoorzieningen en sport.
- uitnodigend om elkaar te ontmoeten.
- een goede milieukwaliteit (geluid, lucht, bodem, externe veiligheid).
- voldoende, toegankelijk en aantrekkelijk groen, natuur en water.
- aansluitend bij de behoeften van de (toekomstige) bewoners en bijdragend aan sociale cohesie.
Fysieke omgeving
Groene omgeving positieve invloed op gezondheid
Wie in een groene omgeving leeft, voelt zich gezonder en bezoekt minder vaak de huisarts. Vooral mensen met een lagere sociaaleconomische status, kinderen en ouderen hebben profijt van meer groen in de woonomgeving. Bovendien verminderen groen en water de gevolgen van klimaatverandering, zoals wateroverlast en hittestress. De aanleg van groen en water in de stad en het bevorderen van fietsen en wandelen, levert ook extra werkgelegenheid op.
Milieu
Voor enkele milieufactoren is de invloed van de leefomgeving op gezondheid bekend, zoals geluidsoverlast en schadelijke stoffen in de lucht. Zij veroorzaken landelijk gemiddeld bijna 6% van alle ziektelast. Ook de kwaliteit van de fysieke omgeving in gebouwen (binnenmilieu) kan tot gezondheidseffecten leiden. Lees meer in de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) 2018. [1]
Sociale omgeving
Een sociale leefomgeving speelt ook een rol bij een gezonde leefomgeving: in een prettige buurt is de samenhang groot, voelen inwoners zich veilig en krijgen ze steun. Sociale factoren die van invloed zijn op de leefomgeving zijn bijvoorbeeld de bevolkingssamenstelling, sociale veiligheid (criminaliteit) en sociale samenhang in wijk en gemeente. Maar ook de opleiding, arbeidssituatie en inkomen van de bewoners zijn sociale factoren.
Mensen met beperkte financiële middelen en een lage opleiding ervaren vaker sociale en emotionele eenzaamheid. Dit is onafhankelijk van de leeftijd. Sociale steun kan eenzaamheid en depressies voorkomen, maar door sociale steun kan ook huiselijk geweld voorkomen worden. Lees meer in het kennisdossier Gezond in... Sociale leefomgeving.
Meer informatie:
Algemeen
- Fysieke Omgeving (Volksgezondheidenzorg.nl), waar u meer leest over verschillende fysieke omgevingsfactoren in relatie tot gezondheid
- Atlas Leefomgeving met informatie over leefomgeving, het overheidsbeleid en de invloed van factoren zoals lucht of natuur op de gezondheid (atlasleefomgeving.nl)
- RIVMRijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.nl: gezonde leefomgeving, binnenmilieu, gezonde mobiliteit en duurzaamheid.
- Het dossier fysieke leefomgeving van het Planbureau voor de Leefomgeving bevat indicatoren en beleidsevaluaties over de fysieke leefomgeving (PblPlanbureau voor de Leefomgeving.nl).
- Beweegvriendelijke omgeving, Kenniscentrum Sport & Bewegen
Meer informatie
- De interactieve infographic Natuur en buitenspelen zijn gezond! biedt een visueel overzicht van gezondheidsvoordelen door natuurrecreatie en buitenspelen (IVN en Jantje Beton).
- Richtlijn Gezondere Eetomgevingen: het Voedingscentrum ontwikkelde een richtlijn om organisaties te helpen bij het inrichten van een gezondere eetomgeving en zo gezonde voedselkeuzes makkelijker te maken. Bekijk ook de ideeën voor gemeentelijk beleid (december 2019).
- Praatplaten behorend bij kernwaarden Gezonde leefomgeving (GGDGemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst GHORGeneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio Nederland, juli 2018). Deze platen kunnen gebruikt worden door GGD-medewerkers die werken op het thema ‘gezonde leefomgeving’, maar ook andere professionals die werken aan een gezonde leefomgeving kunnen de platen gebruiken.
- De stad als gezonde habitat - gezondheidswinst door omgevingsbeleid (Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli), april 2018).
- Themaverkenning VTVIn de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland. 2018 Bredere determinanten van gezondheid, waar onder 'Inrichting van de leefomgeving'.
Meer info?
Wilt u meer weten of advies over gezondheid en de omgevingswet? Mail of bel:
Daniëlle de Jongh
06-46 86 09 15
Adviseur Gezonde leefomgeving
Referenties
- Staatsen B., van Alphen T., Houweling D., van der Ree J., Kruize H.Gezonde leefomgeving, gezonde mensen. 2016.
In de film Pilot Spoorzone Hilversum zijn beelden gebruikt van Tijd van je leven, CultuurCompaan Roosendaal, Nieuwe Veste Breda en GGDGemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst-West Brabant.