Mensen met gezondheidsproblemen participeren minder in de samenleving dan mensen zonder gezondheidsproblemen. Andersom kan deelname aan maatschappelijke activiteiten een positief effect hebben op gezondheid. Vrijwilligers en mantelzorgers verdienen speciale aandacht. 

Gezondheid heeft invloed op participatie

  • Wie zich niet gezond voelt, vindt minder makkelijk werk of loopt het risico te stoppen met werken.
  • Voor jongeren verkleint een minder goede gezondheid vooral de kans op werk na school.
  • Jongeren met gedragsproblemen, emotionele problemen en middelenmisbruik hebben een verhoogde kans om niet naar (een reguliere) school te gaan.
  • De omgeving kan sommige effecten versterken. Slecht toegankelijke gebouwen kunnen een belemmering vormen voor de participatie van mensen met gezondheidsproblemen.

Participatie heeft invloed op gezondheid

  • Wie naar school gaat, heeft meer kans op een hogere sociaaleconomische positie en daarmee op een goede gezondheid.
  • Arbeid en mogelijk ook vrijwilligerswerk hebben positieve effecten op gezondheid, behalve onder ongunstige arbeidsomstandigheden. Maatschappelijke activiteit vergroot sociale steun, met een positief effect op gezondheid.
  • Participatie heeft verschillende effecten op individueel en maatschappelijk niveau (zoals zingeving en sociale cohesie). Indirect kunnen deze factoren een positieve invloed hebben op de gezondheid.
  • Het geven van mantelzorg kan ongunstige effecten op de gezondheid hebben. Dit geldt vooral voor intensieve of complexe zorg.

Bekijk cijfers over gezondheid en arbeidsparticipatie op Volksgezondheidenzorg.info.

Ziekte en beperkingen zeggen lang niet alles over de gezondheid van personen. Het gaat er vooral om hoe zij hun gezondheid ervaren. Wie goed kan omgaan met gezondheidsproblemen, kan blijven participeren. Deze nieuwe visie op gezondheid werd enkele jaren geleden geïntroduceerd door arts en onderzoeker Machteld Huber. Zij pleit ervoor om gezondheid heel breed te bekijken. Als hulpmiddel daarvoor heeft zij zes pijlers voor ‘positieve gezondheid’ benoemd, waarvan ‘sociaal-maatschappelijk participeren’ er één is. Lees meer over positieve gezondheid.

Sociale netwerken

De mate van sociale steun die iemand uit zijn omgeving ervaart is belangrijk. Sociale steun is emotionele steun of concrete hulp of informatie die men uit het sociale netwerk kan halen. Sociale steun beschermt bijvoorbeeld tegen het ontstaan van eenzaamheid en depressies.

Ook gezamenlijke activiteiten dragen bij aan een groepsgevoel, een saamhorigheidsgevoel dat de gezondheid kan beïnvloeden. Het effect wordt vergroot wanneer de activiteiten een gemeenschappelijk belang van de groep dienen.

Sociale relaties bepalen het gedrag van mensen via de normen die in het netwerk gelden. Dit geldt ook met betrekking tot gezondheid. Mensen zijn bijvoorbeeld eerder geneigd de fiets te pakken wanneer dat in het sociale netwerk de norm is.

Lees meer over een gezonde sociale woonomgeving.

Aan de slag met sociale netwerken

Er komt steeds meer aandacht voor het eigen netwerk van cliënten. Movisie Landelijk Kennisinstituut Sociale Vraagstukken (Landelijk Kennisinstituut Sociale Vraagstukken ) stelde een publicatie samen die beschrijft hoe u netwerkgericht werkt. Zo maakt u kennis met 44 instrumenten en methoden om sociale netwerken van uw cliënten in kaart te brengen en te versterken.

Voorkom dat vrijwilligers vastlopen in bureaucratie

Vrijwilligers leveren een belangrijke bijdrage aan de leefbaarheid van een wijk. Tegelijkertijd is vrijwilligerswerk belangrijk voor vrijwilligers zelf: het zorgt voor een zinvolle dagbesteding en kan zo bijdragen aan de gezondheid. Een gemeente kan vrijwilligers ondersteunen door ruimte te geven. Bijvoorbeeld door een budget te reserveren voor nieuwe initiatieven waarop vrijwilligers een beroep kunnen doen zonder bureaucratische (drempelverhogende) aanvraagprocedures. Lees meer over regie en rollen van de gemeente.

Vrijwilligerswerk ondersteunen door gemeenten

Het programma GezondIn… zette nog een aantal tips voor gemeenten op een rij:

  • Stimuleer/faciliteer vrijwilligerswerk. Maak een gemeentelijke visie op vrijwilligerswerk en maak voorwaarden voor het toekennen van subsidie en neem deze op in het gemeentelijke vrijwilligerswerkbeleid.
  • Stimuleer/faciliteer sociale activeringsprogramma’s zoals buurtgerichte sociale activering (BSA), een methode voor het activeren van sociaal kwetsbare burgers. De aanpak omvat zowel een individuele benadering als een aanpak gericht op de buurt. Na afloop hebben deelnemers vaak meer contact met buren en zijn actiever bezig met vrijwilligerswerk, opleiding of werk.
  • Start maatjesprojecten die vrijwilligers één-op-één koppelen aan iemand die op bepaalde punten in het leven een coach, mentor of maatje nodig heeft. Het kan gaan om het leren van de Nederlandse taal, om het bieden van emotionele steun, maar ook om hulp bij zelfstandig wonen, of bijvoorbeeld het aangaan van sociale contacten.
  • Betrek ook vluchtelingen in de gemeente, zowel asielzoekers als statushouders. Stimuleer sociale activering in de vorm van vrijwilligerswerk met behulp van het programma Aan de Slag!
  • Stimuleer bijstandsgerechtigden richting vrijwilligerswerk, met aandacht voor gezondheidsproblemen en het bespreekbaar maken daarvan. Ga na of mensen met een uitkering gemotiveerd zijn om als vrijwilliger aan de slag te gaan bij Wmo Wet maatschappelijke ondersteuning (Wet maatschappelijke ondersteuning )-voorzieningen, sportvereniging, speeltuin of groenvoorziening (al dan niet als tegenprestatie voor een uitkering).

Gebruik hierbij de folder Vrijwillige inzet is de basis met korte uitleg, tips en voorbeelden. Met deze folder kunt een snelle start maken met de optimale ondersteuning van het vrijwilligerswerk.

Voorkom dat mantelzorgers zelf patiënt worden

Mantelzorgers lopen het risico dat hun last zo groot wordt dat ze hun zorg niet kunnen voortzetten of zelfs patiënt worden. Gemeenten kunnen die last op verschillende manieren verlichten:

  • Zo min mogelijk bureaucratie door één loket in te richten voor alle relevante regelingen
  • Een steunpunt voor mantelzorgers met medewerkers die zijn getraind in het begeleiden van mantelzorgers
  • Extra aandacht voor de meest intensieve of complexe vormen van mantelzorg (met het meeste risico op overbelasting van de mantelzorger). Als het nodig is, kan een professionele kracht of vrijwilliger de zorg tijdelijk overnemen (respijtzorg).
  • Hulp voor patiënten en mantelzorgers bij het vinden van andere vrijwilligers in hun netwerk
  • Maak afspraken met instellingen voor dagbesteding. Dit ontneemt een stukje zorg van de mantelzorger. Zorg dat de dagbesteding in de buurt is van waar mensen wonen
  • Ook kan digitale zorg of e-health helpen zorg op afstand te bieden

Tips mantelzorg

Meer informatie