Effectief alcoholbeleid vraagt om actuele cijfers en feiten over alcoholgebruik. Daarmee kun je prioriteiten stellen en bepalen wat jullie doelgroepen zijn voor alcoholpreventie.
Problematisch alcoholgebruik bij volwassenen
Ongeveer 6,5% van de Nederlanders boven de 18 drinkt overmatig alcohol. Dit betekent meer dan 21 glazen per week bij mannen en meer dan 14 glazen per week bij vrouwen. Mannen zijn vaker overmatige drinkers dan vrouwen. Meer cijfers over de omvang van (problematisch) alcoholgebruik vind je op vzinfo.nl:
Geen alcohol drinken of niet meer dan 1 glas per dag, helpt volgens de Nederlandse Gezondheidsraad verschillende (chronische) ziekten te voorkomen, waaronder: leverziekten, kanker en hart- en vaatziekten. Voor minderjarigen (< 18 jaar) is niet drinken de norm.
Lees meer over de criteria voor problematisch alcoholgebruik.
Risicogroepen
Kinderen en jongeren tot 18 jaar lopen extra risico op schade en problemen door alcoholgebruik. Dit heeft meerdere oorzaken:
- lager lichaamsgewicht
- het brein is nog in ontwikkeling
- onervarenheid met alcohol
Dit zorgt ervoor dat de lichamelijke effecten van alcohol groter zijn. Er zijn aanwijzingen dat alcohol de (hersen)ontwikkeling kan schaden. Ook geldt dat hoe eerder jongeren beginnen met drinken, hoe groter de kans op alcoholproblemen op latere leeftijd.
De volgende groepen zijn extra kwetsbaar:
- jongeren met leer- en opvoedingsstoornissen: zij hebben te maken met een combinatie van risicofactoren. Dat geldt ook voor jongeren in de zorg (residentiële jeugdzorg en justitiële jeugdinrichtingen)
- kinderen van ouders met psychische problematiek of verslaving.
Jongvolwassenen (18- tot 25-jarigen) drinken vaker overmatig en zwaar dan andere volwassenen. Jongvolwassenen die studeren of vaak uitgaan, drinken het meest.
Alcohol is schadelijk vóór, tijdens en na de zwangerschap. Mogelijke gevolgen:
- kleinere kans om zwanger te worden;
- hoger risico op een miskraam, foetale sterfte en vroeggeboorte;
- hoger risico op het Foetaal Alcohol Syndroom (FAS);
- kans op schade bij de pasgeboren baby als alcohol wordt overgedragen via borstvoeding.
55-plussers zijn gevoeliger voor de schadelijke gevolgen van alcohol. Dit komt door veranderingen in hun lichaam en/of de combinatie met medicijnen. Mogelijke gevolgen kunnen zijn dat het alcoholgebruik de werking van medicijnen versterkt of dusdanig verstoort dat de werking teniet wordt gedaan. Ook ongelukken waarbij alcohol in het spel is, zoals vallen, leveren breuken op die door ouderdom moeilijker herstellen.
Bovendien hebben 55-plussers een hoger risico om een riskant drinkpatroon te ontwikkelen. Dit heeft twee oorzaken:
- meer vrije tijd en geld beschikbaar om alcohol te drinken en kopen;
- meer ingrijpende levensgebeurtenissen in deze levensfase.
Mensen met somatische aandoeningen (bijv. kanker, obesitas) of psychische aandoeningen (bijv. angststoornis, depressie) vormen een risicogroep voor problematisch alcoholgebruik.
Door hun onderliggende aandoening lopen zij een grotere kans om problematisch alcoholgebruik te ontwikkelen. Bijvoorbeeld als ze alcohol gebruiken om met negatieve emoties om te gaan. Mogelijke gevolgen van alcoholgebruik bij deze groep:
- de onderliggende aandoening verergert;
- behandeling van de onderliggende aandoening verloopt trager;
- herstel van de aandoening wordt negatief beïnvloed.
Oorzaken en gevolgen
De volgende factoren hebben invloed op waarom mensen beginnen met drinken:
-
Persoonsgebonden factoren: demografische kenmerken, erfelijke aanleg, alcoholgerelateerde cognities (kennis over, houding en verwachtingen ten opzichte van alcohol) en stress
-
Kenmerken van alcohol: alcohol werkt verslavend, mensen worden er ‘losser’ van en ze ervaren minder remmingen.
-
Sociale omgeving: gezin, vrienden en leeftijdgenoten en de heersende sociale normen in de maatschappij.
-
Fysieke omgeving: beschikbaarheid van alcohol en handhaving en naleving van regels omtrent alcoholgebruik.
Alcoholgebruik zorgt voor een extra risico op veel lichamelijke en psychische klachten. Alcoholgebruik vormt ook een risico voor anderen. Zo kan alcoholgebruik leiden tot agressief gedrag en het plegen van misdrijven. Ook hangt het samen met huiselijk geweld en verkeersongevallen. Alcoholgebruik zorgt onder andere voor:
- hoge onderwijs- en zorgkosten
- lagere arbeidsproductiviteit
- kosten voor politie en justitie
Meer informatie over de maatschappelijke schade van alcoholgebruik vind je bij Trimbos.nl.
Meer informatie
Aanvullende bronnen met cijfers en feiten over alcoholgebruik vind je op de volgende sites.
LADIS
Hier vind je cijfers over hulpvragen met betrekking tot alcohol die bij de verslavingszorg terechtkomen. De laatst gepubliceerde rapportage heeft kerncijfers van 2018-2023.
Bekijk de cijfers op de website van Ladis
Expertisecentrum Alcohol
Lees meer via het Expertisecentrum Alcohol.
Politie
Hier vind je cijfers over meldingen van overlast door alcohol en/of drugs. Bekijk de cijfers op de website van de Politie. Daarnaast kun je bij de politie terecht voor het aantal registraties van rijden onder invloed in jouw gemeente.
Overig
-
Observaties en ervaringen van horecateams, toezichthouders en veldwerkteams van de instellingen voor verslavingszorg. Zij hebben zicht op alcoholgebruik in de openbare ruimte. Je kunt deze gegevens opvragen voor regionale/lokale probleemanalyse.
-
Registratiegegevens van ambulances en ziekenhuizen met betrekking tot alcoholincidenten. Je kunt deze gegevens opvragen voor de regionale / lokale probleemanalyse.
- Voor actuele lokale en regionale cijfers over het (problematisch) alcoholgebruik kun je als gemeente terecht bij de GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst ).