Wilt u effectief beleid ontwikkelen voor rookpreventie? Dan heeft u feiten en cijfers nodig. Op basis hiervan kunt u bepalen wat prioriteit heeft en wat uw doelgroepen zijn. Op deze pagina worden de belangrijkste cijfers en feiten weergegeven.
Hoeveel mensen roken?
Cijfers over hoeveel mensen roken en wie er roken vindt u op de website Volksgezondheidenzorg.info. Hier krijgt u inzicht in het aantal rokers in Nederland en op wijk- en buurtniveau.
- Infographic Roken, alcoholgebruik en overgewicht
- Jongeren
- Volwassenen
- Regionale verschillen (per GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst)-regio, per gemeente en per wijk)
- Internationale verschillen
- Trends
Er zijn meer mannen die roken dan vrouwen, en zij roken gemiddeld ook meer.
Risicogroepen
Roken en meeroken levert voor iedereen gezondheidsrisico’s op. Maar sommige groepen zijn extra kwetsbaar.
Meeroken geeft bij kinderen een verhoogd risico op onder andere:
- wiegendood
- infecties aan de luchtwegen
- astma
- kanker (op de lange termijn)
- longaandoeningen op de lange termijn
Ook is de kans groter dat deze kinderen op latere leeftijd zelf gaan roken. Vooral als ouders daarover geen huisregels hebben.
Cijfers over de omvang van meeroken naar leeftijd vindt u op pagina Meeroken naar leeftijd op de website van VZinfo.
Wilt u ouders helpen bij het stoppen met roken? De bewezen effectieve interventie Rookvrije Ouders helpt hierbij.
Jongeren zijn nog in ontwikkeling. Daarom zijn ze kwetsbaarder voor de gevolgen van roken. Begint iemand op jonge leeftijd met roken? Dan die persoon eerder afhankelijk van nicotine dan oudere starters.
Onderzoek bij dieren geeft aanwijzingen dat nicotine de hersenen mogelijk blijvend verandert.
Roken vermindert de vruchtbaarheid van vrouwen en mannen. Tijdens de zwangerschap brengt dit ook ernstige risico’s met zich mee:
- verhoogde kans op een miskraam
- lager geboortegewicht
- aangeboren afwijkingen
- sterfte rond de bevalling en wiegendood
- voortijdig loslaten van de placenta
- eerder breken van de vliezen
- hogere kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap
Cijfers over roken tijdens de zwangerschap vindt u in de Monitor Middelengebruik & Zwangerschap 2021 (Trimbos-instituut).
Voor mensen met hart- en vaatziekten, longpatiënten en diabetespatiënten is roken extra schadelijk. Bij COPD (chronische bronchitis en longemfyseem ) (Chronic Obstructive Pulmonary Disease) en longenfyseem is stoppen met roken noodzakelijk om progressie van de aandoening af te remmen.
Mensen met een lage of middelbare opleiding roken vaker dagelijks dan mensen met een hbo- of universitaire opleiding. Dit verschil is zichtbaar in alle leeftijdsgroepen, ook bij scholieren. Vmbo-b-leerlingen hebben twee keer zo veel ervaring met roken dan vwo-leerlingen.
Wilt u meer cijfers over het verband tussen roken en opleidingsniveau? Kijk dan op de website VZinfo.
Risico's en gevolgen
Belangrijke redenen waarom iemand begint met roken zijn:
-
Persoonlijke kenmerken: zoals kennis, opvattingen, verwachtingen, aanleg, zelfvertrouwen, erfelijke aanleg. Ook is er bij jongeren een sterk verband tussen roken en processen die verband houden met een (negatief) gevoel.
-
Omgevingsfactoren: zoals de verkrijgbaarheid van tabak, tabaksreclame, prijs van sigaretten, en wettelijke bepalingen.
-
Sociale-omgevingsfactoren: zoals de acceptatie van rookgedrag binnen het eigen sociale netwerk (gezin, vrienden, school, werk). Bij kinderen en jongeren geldt vooral dat hoe meer ze anderen zien roken, hoe groter de kans dat ze zelf ook gaan roken.
Als gemeente heeft u via voorlichting en educatie invloed op de kennis, ideeën en verwachtingen over roken. Met name in de fysieke en sociale omgeving kunt helpen om ervoor te zorgen dat niet-roken de norm wordt.
Zowel roken als meeroken (de rook van een ander inademen) hebben ernstige gevolgen voor de gezondheid. Voor de persoon zelf kost dat (gezonde) levensjaren. Voor de maatschappij betekent het een grotere ziektelast en verminderde arbeidsproductiviteit.
Bekijk de cijfers over de gezondheidsgevolgen van roken en meeroken op de website van VZinfo onder het kopje 'Meeroken onder niet-rokers'.
Meer informatie
- Het Peilstationonderzoek van het Trimbos-instituut. Landelijke steekproef van tabaksgebruik onder scholieren in het middelbaar onderwijs, uitgevoerd via de GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst). U kunt dit gebruiken als aanvulling op uw eigen cijfers of om uw lokale cijfers in perspectief te plaatsen.
- De meest recent factsheet met kerncijfers over roken (Trimbos-instituut).
- De Nationale Drugmonitor (Trimbos-instituut).
- De infographics ‘Meeroken door kinderen’ en ‘Derdehands rook’ laten de gevolgen van meeroken en derdehands rook zien.
U kunt ook andere organisaties of mensen benaderen voor uw aanpak. Bijvoorbeeld:
- Cijfers van de aanbieders van stoppen met roken-cursussen.
- Informatie van verschillende professionals die in hun werk te maken hebben met jongeren, zwangere vrouwen, horeca, andere risicogroepen en in de wijken.
- Trimbos-instituut
- Rokeninfo.nl (onderdeel van Trimbos-instituut). Hier vindt u publieksinformatie en adviezen over roken gebaseerd op de laatste wetenschappelijke inzichten.
- RIVM
- Pharos - Thema Rookvrije omgeving
Hoe gebruikt u deze cijfers?
Met een wijkgezondheidsprofiel of lokale probleemanalyse brengt u met cijfers en feiten in kaart hoe het staat met de gezondheid in uw gemeente, wijk of dorp, en wat de rol van roken hierin is. Zo kunt u gericht aan de slag. Door het profiel regelmatig te actualiseren kunt u monitoren wat de resultaten van het ingezette beleid zijn.
Wilt u een wijkgezondheidsprofiel of lokale probleemanalyse maken? Kijk dan op de pagina Bronnen voor het maken van een wijkgezondheidsprofiel.