COVID-19 heeft een grote impact, op landelijk en lokaal niveau. Uit recent onderzoek van het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) blijkt dat COVID-19 ook invloed heeft op de toekomstige volksgezondheid. Zo zijn mensen die al roken nog meer gaan roken en neemt eenzaamheid toe. Dit heeft gevolgen voor uw gezondheidsbeleid. 

Het RIVM heeft eind 2020 de corona-inclusieve Volksgezondheidstoekomstverkenning (c-VTV) uitgebracht. Dit onderzoek zoomt in op de impact van COVID-19 op de toekomstige ontwikkelingen in de volksgezondheid. Daarom is het verstandig om als gemeente te onderzoeken of u de koers van uw beleid moet wijzigen of aanpassen aan de nieuwe situatie.

 

Gevolgen van COVID-19

De belangrijkste inzichten uit de corona-inclusieve Volksgezondheidstoekomstverkenning voor gemeenten en GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst)’en zijn:

  • Angst, somberheid en eenzaamheid nemen toe: het virus en de maatregelen hebben grote invloed op de mentale gezondheid. Angst, somberheid en eenzaamheid nemen toe. Dat geldt voor bijna iedereen, en voor jongeren en jongvolwassenen in het bijzonder.

  • Roken en overgewicht nemen toe: door de coronacrisis zijn rokers gemiddeld meer gaan roken. Ook stijgt het aantal mensen met overgewicht.

  • Zorg en ondersteuning voor zelfstandige thuiswonende ouderen is lastiger: voor hen is het lastiger om goede zorg en ondersteuning te ontvangen. Dit kan hun eenzaamheid nog verder vergroten.

  • Grote gezondheidsverschillen: er zijn duidelijke en hardnekkige verschillen in gezondheid tussen bevolkingsgroepen. COVID-19 maakt dit nog zichtbaarder en versterkt deze verschillen. De crisis lijkt harder toe te slaan bij lager opgeleiden.

  • Generatiekloof wordt groter: de generatiekloof is groter sinds de coronacrisis. De verwijdering tussen mensen in verschillende leeftijdsgroepen en levensfasen kunnen de solidariteit verder onder druk zetten.

  • Meer druk op de gezonde leefomgeving: vanwege het virus en de maatregelen maken mensen vaker gebruik van de openbare ruimte in hun buurt. Denk aan thuiswerkers, scholieren en sporters. Dat vergroot de druk op de openbare ruimte. Ook is er grote vraag naar nieuwe woningen; vooral in stedelijk gebied. Dit betekent een verdere verdichting van steden. Het is een uitdaging deze verdichting te combineren met voldoende ruimte voor bewegen, ontspannen en ontmoeten.

Advies op maat

Bent u een gemeente of GGD en wilt u advies over de impact van COVID-19 op lokaal gezondheidsbeleid? Neem dan contact op met het RIVM als u bijvoorbeeld een vraag heeft of behoefte heeft aan een frisse blik. Het RIVM geeft u advies op maat. Het advies kan u helpen landelijke kennis te vertalen naar beleid voor een wijk of uw hele gemeente.  

 

Zelf aan de slag

Om te bepalen of u uw beleid moet aanpassen in uw gemeente kunt u de onderstaande stappen doorlopen.

Maak inzichtelijk hoe het met uw inwoners gaat in deze crisis. Zowel op het vlak van gezondheid als welbevinden. Schakel uw GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) in om inzicht te krijgen in de gezondheidssituatie van uw inwoners.

 

Gedrag en leefstijl in tijden van corona

Het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) en GGD-GHOR Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio) (samen met de regionale GGD’en) doen een groot onderzoek. Het onderzoek gaat over:

  • gedrag van mensen.
  • mening van mensen over de gedragsmaatregelen van de overheid.
  • fysieke, mentale en sociale gesteldheid in dit coronatijdperk.

Op basis van gegevens uit dit onderzoek heeft GGD regio Utrecht en GGD Haaglanden inzichtelijk gemaakt wat de impact van de coronacrisis is op de inwoners van hun regio. Zo bleek in de gemeente Utrecht dat van de inwoners die meededen aan het onderzoek dat:

  • 27% zich eenzamer voelt.
  • 33% minder beweegt.
  • 15% meer alcohol drinkt.

Het is belangrijk om te kijken of uw huidige beleid voldoende aandacht heeft voor deze punten. 

Lees meer op de websites Volksgezondheidsmonitor Utrecht en Gezondheidsmonitor GGD Haaglanden

Mogelijk zijn er door corona nieuwe problemen ontstaan die u moet oplossen. En misschien vragen bestaande problemen en situaties meer inzet. Het is daarom goed om opnieuw naar de gestelde prioriteiten en doelen te kijken en het beleid dat daarop is gebaseerd.

Stel uzelf de vraag: Is aanpassing nodig?

Lees meer over het bepalen van prioriteiten

  • Voer uw beleid zoveel mogelijk uit binnen de mogelijkheden van de coronapandemie.
  • Stel uw beleid regelmatig bij.
  • Kijk naar mogelijke kansen die ontstaan om een gezonde leefstijl, onderlinge verbinding, vergroening en gezonde inrichting van de buitenruimte te stimuleren.

In deze onzekere tijd is het slim om goed te monitoren en tijdig bij te sturen. Het inzetten van een lerende evaluatie kan u hierbij helpen. 

Lees meer over monitoren en evalueren

 

Beschikbare kennis voor het vormgeven van beleid 

Wilt u de mentale gezondheid van jongeren en jongvolwassenen versterken? Er zijn verschillende manieren om op korte termijn laagdrempelige en preventieve ondersteuning te bieden. De belangrijkste handelingen zijn:

  • Investeer in zinnige vormen van vrijetijdsbesteding voor jongeren in coronatijd.
  • Organiseer en versterk de mentale steun met behulp van leeftijdsgenoten, ouders, vrijwilligers, jongerenwerkers en leerkrachten. Sluit aan bij- en versterk bestaande netwerken en (inwoners)initiatieven.
  • Draag bij aan steun in de verschillende leefomgevingen van jongeren; thuis, op school, online en in de vrije tijd.

Lees meer op de website van het Nederlands Jeugdinstituut (NJI)

Gecombineerde leefstijlinterventie

De gecombineerde leefstijlinterventie helpt volwassen met overgewicht bij het werken aan een gezonde leefstijl. Deze interventie wordt vergoed vanuit de basiszorgverzekering.

Lees meer over de gecombineerde leefstijlinterventie en hoe u er als gemeente mee aan de slag gaat.

Onder ouderen lijkt door de coronacrisis de eenzaamheid toe te nemen. Movisie Landelijk Kennisinstituut Sociale Vraagstukken (Landelijk Kennisinstituut Sociale Vraagstukken) heeft daarom kennis verzameld over de werkzame factoren om eenzaamheid te verminderen. Bij ouderen gaat het onder andere om:

  • Groepsaanpak: vooral groepsinterventies met een educatief element gericht op het verbeteren van het sociale netwerk, en groepsinterventies gericht op sociale activiteiten en sociale steun.
  • Activiteiten: om eigenwaarde te vergroten en de persoonlijke controle bevorderen.
  • Digitale vaardigheden: leren omgaan met computer en internet.
  • Actieve bijdrage van ouderen: bij het ontwikkelen en uitvoeren van activiteiten.
  • Combineren van strategieën :(educatief, cognitief, sociaal) en technieken (coaching, groepsdiscussie, training).

Meer informatie over de werkzame factoren vindt u op de website van Movisie

De coronacrisis heeft ook als gevolg dat het lastig is om zorg en ondersteuning voor zelfstandig wonende ouderen te organiseren. Lees hoe u kunt inzetten op gezonde en vitale ouderen in uw gemeenten.

De coronacrisis maakt de aanpak van gezondheidsachterstanden voor gemeenten op dit moment extra uitdagend. Hoe zorg je dat kwetsbare groepen niet nog harder geraakt worden? Een aantal denkrichtingen voor de aanpak zijn: 

  • gezondheidsproblematiek monitoren
  • sociale basisinfrastructuur versterken
  • bestaanszekerheid vergroten
  • opgavegericht werken benuttten
  • kwetsbare groepen voorrang geven
  • kansengelijkheid in onderwijs en arbeid
  • mentale gezondheid extra aandacht geven
  • toegankelijke informatie bieden
  • digitalisering van ondersteuning versterken
  • draagvlak en onderling begrip verbeteren

Deze denkrichtingen voor de aanpak van lokale gezondheidsverschillen kunnen u als gemeente helpen in uw lokale zoektocht. Deze denkrichtingen komen voort uit gesprekken van Pharos Pharos is het expertisecentrum gezondheidsverschillen. (Pharos is het expertisecentrum gezondheidsverschillen.) en de hoofdlijnen uit actuele rapporten. Ondere andere van het SCP Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) URL: https://www.scp.nl (Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) URL: https://www.scp.nl), de SER en de RVS. 

Lees meer op de website GezondIn

De coronamaatregelen hebben ook gevolgen voor de sociale verbindingen en of mensen zich thuis voelen in de buurt. De leefomgeving moet zo ingericht worden dat zij gezond en veilig is voor iedereen, met name voor kwetsbare groepen. Ook moet de leefomgeving zo ingericht zijn dat ze verleidt tot gezond gedrag. U kunt de inrichting van de leefomgeving op verschillende manieren verbeteren. De coronacrisis maakt dit extra zichtbaar en biedt ook kansen.

  • Betrek de GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) bij ondersteuning van de inrichting van de leefomgeving.
  • Kijk naar de kansen die de Omgevingswet (invoering 1 januari 2022) biedt voor de aanpak van maatschappelijke overgaven.
  • Verbind klimaatbeleid met gezondheidsbeleid, ruimtelijke inrichting en het herstelbeleid van de coronacrisis. U kunt dan gezondheids- en welvaartwinst boeken en daarbij rekening houden met kwetsbare groepen.

 

Meer informatie

Het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) brengt in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de indirecte effecten van de COVID-19 pandemie op zorg en gezondheid in kaart. Zo daalde in de periode tot eind april het aantal fysiotherapieconsulten met 78%. Ook is in dezelfde periode 87% van de geïndiceerde mensen dagbesteding gestopt of verminderd.

Deze rapportages geven inzicht in de impact op onder andere jeugdzorg en het sociaal domein.

Wilt u weten hoe mensen omgaan met corona en de coronamaatregelen? Het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft praktijkvoorbeelden verzameld. De verhalen gaan over creatieve oplossingen en hoe je samen de schouders eronder kunt zetten. Door je te laten inspireren door deze verhalen kun je jezelf en anderen helpen de maatregelen na te leven en vol te houden.

Bekijk de praktijkvoorbeelden