Landelijke kaders om overgewicht tegen te gaan zijn bijvoorbeeld het Gezond en Actief Leven Akkoord, het Nationaal Sportakkoord II en Nationaal Preventieakkoord. Gebruik voor lokaal beleid het landelijk beleid als handvat.
Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA)
Met het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) bouwen gemeenten en GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst )’en, zorgverzekeraars en VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ) aan het fundament voor een gerichte lokale en regionale aanpak op het gebied van preventie, gezondheid, sport en bewegen en sociale basis. De integrale aanpak van deze thema’s zorgt voor een verbetering van de gezondheid van inwoners.
Aanpak overgewicht en obesitas is één van de GALA thema's die vallen onder Gezonde Leefstijl waarvoor gemeenten SPUK-middelen kunnen inzetten. Gemeenten kunnen lokaal gebruik maken van de Specifieke Uitkering (SPUK).
Sportakkoord II
Het Sportakkoord II formuleert drie ambities:
- het versterken van het fundament van de sport;
- het vergroten van het bereik van de sport;
- meer betekenis geven aan sport.
Het werkplan Sportakkoord II beschrijft voor zes verschillende thema’s op welke manier de strategische partners tot een uitvoerbaar Sportakkoord II met voldoende draagvlak komen.
Brede Specifieke uitkering (SPUK)
Vanaf 2023 zijn het Sportakkoord II, de Brede Regeling Combinatiefuncties (BRC) en het GALA ondergebracht in één brede specifieke uitkering: de Brede SPUK-regeling. Lees hoe je in je aanpak gebruik kunt maken van de brede SPUK-regeling.
Integraal Zorg Akkoord (IZA)
Het Integraal Zorg Akkoord (IZA) heeft als doel om de zorg goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. Om dat mogelijk te maken zet het IZA onder andere in op een gezonde leefstijl, een gezonde leefomgeving en het versterken van de sociale omgeving en zelfredzaamheid van mensen. Als onderdeel van het IZA richt de Coalitie Leefstijl in de Zorg zich op leefstijl als integraal onderdeel van de zorg.
Landelijke Nota Gezondheidsbeleid
De Landelijke Nota Gezondheidsbeleid legt de prioriteit bij 4 gezondheidsvraagstukken:
- gezondheid in de sociale en fysieke leefomgeving;
- gezondheidsachterstanden verkleinen;
- druk op het dagelijks leven bij jeugd en jongvolwassenen;
- vitaal ouder worden.
Lokaal kunt u bijvoorbeeld inzetten op:
- bevorderen van fietsverkeer in en tussen steden;
- aanleggen van aantrekkelijk groen (ook voor ouderen en kinderen);
- creëren van inclusieve speelplekken.
Bekijk de Landelijke Nota Gezondheidsbeleid 2020-2024.
Nationaal Preventieakkoord
Het Nationaal Preventieakkoord (2018) richt zich op een gezonde generatie in 2040 door het terugdringen van roken, problematisch alcoholgebruik en overgewicht. Deze thema’s komen (direct of indirect) terug in verschillende programma’s in het GALA. Uit onderzoek van het RIVM (2024) blijkt dat, om de ambities voor 2040 te halen, extra en stevigere maatregelen nodig zijn.
Landelijke programma’s voor voorkomen en verminderen van overgewicht
JOGG (JOGG Gezonde Jeugd, Gezonde Toekomst ) werkt samen met gemeenten. Zij maken de omgeving waarin kinderen en jongeren opgroeien gezonder. Dit doen zij via de JOGG-aanpak. Deze aanpak creëert een netwerk van beleidsbepalers, professionals en volwassenen die het kind omringen.
Thema’s om de leefomgeving rondom kinderen en jongeren gezonder te maken zijn:
- gezonde voeding
- genoeg bewegen
- voldoende slapen
Uit onderzoek(PDF) blijkt dat de JOGG-aanpak bijdraagt aan een gezondere leefomgeving van kinderen en jongere. Onder meer door meer eigenaarschap bij en integrale samenwerking tussen stakeholders. Veranderingen in leefstijlgedrag en overgewicht zijn nog niet aangetoond Mulier Instituut, AmsterdamUMC en ErasmusMC, 2024). Dit komt overeen met onderzoek van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) naar de effecten van de JOGG-aanpak op beweeggedrag en overgewicht(2024) Lees meer op de website van JOGG.
Een gecombineerde leefstijlinterventie (GLI (Gecombineerde Leefstijlinterventie )) is een programma voor mensen met overgewicht of obesitas. Een GLI helpt mensen met gedragsverandering om een gezonde leefstijl te bereiken en vooral te behouden. Het programma richt zich op gezonde voeding, gezonde eetgewoontes en gezond bewegen. De GLI wordt vergoed vanuit de basiszorgverzekering. Lees meer over de GLI.
Voor gemeenten is het ‘Basismodel Netwerkaanpak voor volwassenen met overgewicht en obesitas’ ontwikkeld. Met dit basismodel kunnen beleidsmakers, bestuurders, managers en andere professionals op lokaal of regionaal niveau sluitende zorg en ondersteuning organiseren voor volwassenen met overgewicht en obesitas.
Sinds 2018 is een groeiend aantal gemeenten aan de slag met de implementatie van de aanpak Kind naar Gezonder Gewicht (KnGG). Deze ketenaanpak is de benoemde ketenaanpak in het GALA en is de praktische vertaling van het Landelijk model ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas. De aanpak kenmerkt zich door de nauwe samenwerking tussen professionals uit zowel het zorg- als sociaal domein. Eén centrale zorgverlener coördineert het begeleidingstraject en bouwt een vertrouwensband op met het kind en het gezin. De gecombineerde leefstijlinterventie (GLI (Gecombineerde Leefstijlinterventie )) voor kinderen is ook onderdeel van de aanpak. Vanaf 1 januari 2024 wordt de centrale zorgverlener en de GLI voor kinderen vergoed uit de basisverzekering.
De Gezonde Generatie is een initiatief van samenwerkende gezondheidsfondsen. Het doel is dat de Nederlandse jeugd in 2040 de gezondste is van de wereld. Lees meer over de Gezonde Generatie.
Met Gezonde Kinderopvang werken kinderopvangorganisaties aan de gezondheid en gezonde leefstijl van kinderen. Dit gaat via een structurele en integrale manier van werken. Deskundigheidsbevordering van medewerkers is hier onderdeel van.
Organisaties die aan de slag gaan met Gezonde Kinderopvang laten een pedagogisch medewerker opleiden tot coach Gezonde Kinderopvang. Deze coach is het aanspreekpunt voor gezonde leefstijl binnen de organisatie, schoolt de collega’s en zorgt dat aandacht voor een gezonde leefstijl integraal en planmatig geborgd is in het dagelijks werk en beleid.
Lees meer op de website van Gezonde Kinderopvang
Met de Gezonde School-aanpak werken scholen in het primair, gespecialiseerd, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs aan het vanzelfsprekend maken van een gezonde leefstijl op school. Dit gaat via een structurele en integrale manier van werken.
Scholen kiezen een of meerdere gezondheidsthema's, zoals voeding, bewegen en sport en welbevinden. Voor elk thema gaan zij dan aan de slag op basis van de vier pijlers: gezondheidseducatie, fysieke en sociale omgeving, signaleren en beleid.
Lees meer op de website van Gezonde School
Binnen het concept van de Gezonde Basisschool van de Toekomst zijn gezonde voeding, voldoende bewegen en cultuur- en talentontwikkeling vast onderdeel van de basisschooldag. Onderzoek van Universiteit Maastricht toont aan dat het concept werkt: niet alleen heeft het een positief effect op de fysieke, maar ook op de mentale ontwikkeling van leerlingen. Ook blijkt dat ook de sfeer op school verbetert. Lees meer over het concept en de resultaten op de website van de Gezonde Basisschool van de Toekomst.
Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) werkt, in samenwerking met ZonMw (Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie ), aan kennis en praktische instrumenten om gezondheid mee te nemen in het ontwerp, de inrichting en het beheer van de leefomgeving, met spelen en bewegen en gezonde mobiliteit als relevante thema's in het kader van (preventie van) overgewicht.
Lees meer op Gezonde Leefomgeving en de Gids Gezonde Leefomgeving.