Cijfers en feiten over de mentale gezondheid van de inwoners van uw gemeente geven u inzicht in welke preventieve maatregelen u het beste kunt nemen, en hoe u deze kunt monitoren. Meten is weten!
Cijfers
De meest gebruikte instrumenten bij mentale gezondheid meten de aan- of afwezigheid van psychische klachten. In het verleden lag de focus dan ook sterk op specifieke aandoeningen en werden er voornamelijk cijfers en gegevens verzameld over hoe vaak psychische klachten en stoornissen voorkomen. Bij veel betrokkenen staat dit echter niet op de voorgrond als het gaat over mentale gezondheid. Slechts een deel van gezondheidsmonitors en soortgelijke vragenlijsten meten ook positieve gezondheid, zoals levenstevredenheid, regie over het eigen leven en weerbaarheid. Deze gegevens zijn wel meegenomen in de Gezondheidsmonitor.
- Cijfers over mentale gezondheid en de omvang van de meest voorkomende psychische aandoeningen, zoals stress/burn-out, depressie en angststoornissen in Nederland zijn te vinden op VZinfo.nl:
- Ook de NEMESIS-2 studie (Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study-2) geeft een beeld van het voorkomen van psychische stoornissen in Nederland.
- Cijfers rondom welzijn van kinderen en jongeren vindt u bij het Nederlands Jeugdinstituut.
- Zorg dat u als gemeente zicht heeft op wat onveiligheidsgevoelens veroorzaakt. Dit kan door belevingen en behoeften op te halen per wijk. Maak met cijfers de ervaren veiligheid inzichtelijk. Cijfers over veiligheid, waaronder onveiligheidsgevoelens op gemeenteniveau vindt u op waarstaatjegemeente.nl. Ook op de websites van lokale GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) staan vaak cijfers over veiligheid. Bekijk ook de Veiligheidsmonitor.
- Maak de sociale cohesie met cijfers inzichtelijk. Een aantal GGD’en hebben op hun website cijfers over sociale cohesie. Sommige gemeenten hebben ook eigen onderzoek naar sociale cohesie.
Andere loke cijfers vindt u bij VZinfo.nl:
Wat is mentale gezondheid?
Volgens de WHO (World Health Organization (WHO) Wereldgezondheidsorganisatie ) is mentale gezondheid ‘... een staat van welzijn waarin het individu zijn of haar capaciteiten realiseert, kan omgaan met de normale stress van het leven, productief en vruchtbaar kan werken en in staat is om bij te dragen aan zijn of haar gemeenschap'. Deze positieve mentale gezondheid, ook wel mentaal welbevinden genoemd, gaat dus over je goed voelen én goed functioneren.
Mentale gezondheid lastig in kaart te brengen
Er worden vaak verschillende termen gebruikt voor mentale gezondheid, zoals ‘psychische gezondheid’, ‘mentaal welbevinden’ of ‘emotionele problemen’. Dit gebrek aan een duidelijke definitie maakt het lastig om de mentale gezondheid van Nederland – in tegenstelling tot de ongezondheid - in kaart te brengen. Mentale gezondheid wordt ook wel gezien als de afwezigheid van psychische klachten en stoornissen. Dit is goed meetbaar. Maar het biedt niet altijd het inzicht dat wordt gezocht. Het Trimbos-instituut heeft samen met het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) de belangrijkste kenmerken van mentale gezondheid gedefinieerd:
- Kunnen omgaan met teleurstellingen en uitdagingen (veerkracht hebben)
- Jezelf accepteren
- Gevoel van eigenwaarde hebben
- Om kunnen gaan met emoties in jezelf
- Hulp durven vragen als het nodig is
- Een eigen plek kunnen vinden in de maatschappij
- Je kunnen ontspannen
- Om kunnen gaan met je eigen gedachten
- Zelfrespect hebben
- De dingen kunnen doen die voor jou belangrijk zijn
Risicofactoren
Op Volksgezondheidenzorg.info vindt u een overzicht van de belangrijkste risicofactoren en gevolgen van depressie en andere stemmingsstoornissen. De oorzaak van een psychische stoornis is vaak een combinatie van:
- persoonsgebonden factoren
- omgevingsfactoren
- levensgebeurtenissen
Zo leidt een stressvolle levensgebeurtenis (zoals overlijden of scheiding van de partner, verlies van werk, of verlies van een substantieel deel van het inkomen) bij de ene persoon eerder tot een depressieve stoornis dan bij de andere persoon. Bijvoorbeeld door een genetische kwetsbaarheid of door een moeilijke sociaal-economische positie (lage opleiding, laag inkomen, geen werk hebben). Verder zijn ook de sociaal-culturele factoren van belang, zoals buurtcriminaliteit en de sociaal-economische positie van bewoners (mentale en gezondheidsproblemen komen relatief vaker voor in achterstandswijken).