U hebt een erkende leefstijlinterventie gevonden, maar deze sluit niet helemaal aan op de situatie in uw gemeente? U kunt een interventie aanpassen aan uw doelgroep en de lokale omstandigheden. Maar welk onderdeel mag u beslist niet overslaan? Daarvoor is inzicht in de werkzame elementen van een interventie nodig. Werkzame elementen zijn onmisbare onderdelen die zorgen dat een interventie werkt. Als deze elementen ontbreken, werkt de interventie niet of is zij minder effectief.

Bekijk de animatie 'Laat staan wat werkt'

In de video hiernaast ziet u hoe u een interventie kunt aanpassen met behoud van werkzame elementen. 

Laat staan wat werkt

(Beeldtitel: Werkzame elementen, laat staan wat werkt. Voice-over:)

RUSTIGE MUZIEK

VOICE-OVER: Als u een gezonde leefstijl wilt bevorderen dan zijn erkende leefstijlinterventies de beste keuze.

(Een animatie.)

Erkende interventies hebben kwaliteit en zijn goed uitvoerbaar.
Werkzame elementen zijn onderdelen van een interventie die ervoor zorgen dat de interventie de gewenste uitwerking heeft.
Bij het aanpassen van een interventie zijn de werkzame elementen van cruciaal belang.
Zolang u de kern, de werkzame elementen, overeind laat kunt u een interventie naar eigen inzicht aanpassen.
Een voorbeeld uit de praktijk: Ans, gezondheidsbevorderaar bij de GGD begeleidt scholen bij de aanpak van pesten.
Ze wil de erkende interventie Prima-aanpak gebruiken.
Een van de werkzame elementen is een training die vooraf wordt gegeven aan onderwijsprofessionals.
In de originele interventie is dat een groepstraining.
Voor de school waar Ans de interventie wil gebruiken, is dit te intensief.
Daarom kiest ze in plaats van de groepstraining voor een e-learning met team-intervisie.
Samen met de school voert Ans de aangepaste interventie Prima-aanpak uit met hun eigen planning en uitvoering.
U kunt een erkende leefstijlinterventie dus aanpassen zodat ze beter aansluit bij uw lokale omstandigheden.
Zolang de kern, de werkzame elementen, maar behouden blijven.
Werkzame elementen: laat staan wat werkt.

(Beeldtekst: www.loketgezondleven.nl/leefstijlinterventies. Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het beeld wordt robijnrood met wit.)

(Beeldtekst: Om het gebruik van erkende interventies te stimuleren, werkt het RIVM Centrum Gezond Leven samen met: Nederlands Jeugdinstituut (NJi), Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ), Kenniscentrum Sport, Movisie, Trimbos-instituut, Vilans.)

Soorten werkzame elementen

  • Algemene werkzame elementen gelden voor alle interventies gericht op gezondheid en leefstijl. Denk aan een planmatige aanpak, betrekken van de doelgroep, toesnijden van de interventie op de sociaal-culturele waarden van de doelgroep en adequaat opgeleide medewerkers. Op de pagina Gezond gedrag leest u hier meer over.
  • Specifieke werkzame elementen gelden voor een bepaald(e) thema en doelgroep, zoals valpreventie bij ouderen, of roken bij jongeren. In de Wat werkt dossiers staat deze informatie voor u op een rij.
  • Inhoudelijke werkzame elementen gaan over het doel, de doelgroep, de theorie en de gebruikte methoden van de interventie. Dit zijn strategieën of technieken die professionals kunnen inzetten om het doel te bereiken, zoals een actieplan, rolmodel of vaardigheidstraining.
  • Werkzame elementen in de uitvoering zitten in de context: omstandigheden of voorwaarden die van belang zijn voor de uitvoering van de interventie. Denk aan voldoende financiële middelen of aan een goede samenwerking tussen zorgverleners in de wijk. 

Een eigenaar van een erkende interventie geeft inzicht in de werkzame elementen van hun programma, aanpak of activiteit. Zo kunnen anderen de interventie aanpassen zonder dat dit van invloed is op de werkzaamheid.

Inzicht in werkzame elementen?

Inzicht in werkzame elementen?

In de Wat werkt dossiers van RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) en partners is wat we weten over de effectiviteit van interventies gebundeld. Zo kunt u lezen wat er bekend is als u aan de slag wilt met een gezondheidsthema.  

Aan de slag met werkzame elementen?

Werkzame elementen helpen u om uw interventies maximale impact te geven. Ze zijn van groot belang als u een interventie wilt aanpassen, als u een interventie wilt kiezen, als u (onderdelen uit) bestaande interventies wilt samenvoegen of als u een nieuwe interventie wilt ontwikkelen.

Vaak is het nodig een interventie aan te passen aan uw specifieke omstandigheden. Het is dan belangrijk dat u de werkzame onderdelen zoveel mogelijk behoudt. Zo kunt u de interventie inkorten of de uitvoering wijzigen (bijvoorbeeld e-learning inzetten in plaats van een groepstraining). Een voorbeeld van een succesvol aangepaste interventie is de Prima-aanpak, tegen pesten op scholen. Lees meer over hoe u te werk gaat bij het Aanpassen van interventies naar doelgroep en context.

Een Wat werkt dossier voor een specifiek thema of een specifieke doelgroep helpt u bij het kiezen van een interventie. In het dossier kunt u lezen wat er nodig is voor een effectieve aanpak. Leg dit naast interventies die u vindt via Interventies zoeken. Dan weet u hoe de interventie bijdraagt aan het oplossen van uw vraagstuk, of wat er nog meer nodig is om het vraagstuk integraal aan te pakken.

Een voorbeeld: Wat werkt bij valpreventie bij ouderen (Veiligheid.nl) geeft een overzicht van elementen die nodig zijn voor een integrale aanpak. Op Loketgezondleven.nl kunt u gericht zoeken naar interventies op de punten die mogelijk nog missen in het aanbod van uw gemeente. Heeft u bijvoorbeeld vooral aandacht voor groepsbeweegprogramma’s? Kijk dan ook naar vroegsignalering in Valanalyse 65+ voor de eerstelijnszorg en naar een individueel beweegprogramma voor de thuissituatie (OTAGO).

Een Wat werkt dossier helpt bij het ontwikkelen van een nieuwe interventie. Het dossier over de  gecombineerde leefstijlinterventie zet bijvoorbeeld op een rij welke elementen niet mogen ontbreken bij het aanpakken van overgewicht en obesitas. Een nieuwe interventie zou in elk geval deze elementen moeten bevatten. Kijk dus altijd eerst of er al een Wat werkt dossier is voor het thema en de doelgroep waar u zich op richt.

Als u vergelijkbare interventies wilt combineren tot één nieuwe interventie is het zinvol om na te gaan welke werkzame elementen de initiële interventies bevatten. Dat kunt u lezen in de interventiebeschrijvingen, die u vindt via Interventies zoeken. Welke elementen zijn gemeenschappelijk, welke zijn specifiek voor een van de interventies? De generieke werkzame elementen moeten in elk geval terugkeren in de samengestelde interventie.

Foto Djoeke van Dale

Meer info? 

Heeft u vragen of wilt u advies over werkzame elementen? Stuur een mail.

Djoeke van Dale
Coördinator Kwaliteit interventies

Overzicht definities en invulling werkzame elementen

Overzicht definities en invulling werkzame elementen 

Kennisinstituten zoals RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu), NJi Nederlands Jeugdinstituut (Nederlands Jeugdinstituut), Kenniscentrum Sport & Bewegen en Movisie Landelijk Kennisinstituut Sociale Vraagstukken (Landelijk Kennisinstituut Sociale Vraagstukken) ondersteunen beleidsmakers en professionals met informatie over de onmisbare onderdelen die zorgen dat een interventie werkt. Lees de samenvatting van de definities die organisaties hanteren in deze notitie. Het stuk bevat ook een link naar concrete uitwerking van voorbeelden van werkzame elementen per thema of doelgroep. 

Meer lezen?

link naar Artikel Werkzame elementen, is dat de toekomst (TSG 93, nr 6)

link naar Aanpassen van interventies naar doelgroep en context