Met de ondertekenaars van GALA is afgesproken de uitvoering van het GALA te monitoren. Op deze pagina leest u waarom, hoe er gemonitord gaat worden en welke informatie we hiervoor van u nodig hebben.

Vragen over de GALA-monitor?

Heeft u vragen over hoe het GALA gemonitord gaat worden, of over de informatie die van u gevraagd wordt? Stel uw vraag direct per mail

Monitoring van het GALA

De GALA-monitor kijkt of er een beweging op gang is gekomen op de gemeenschappelijke doelen en de hiervoor benodigde domeinoverstijgende samenwerking op lokaal en regionaal niveau. Hierbij is speciale aandacht voor het terugdringen van gezondheidsachterstanden omdat dit dwars door alle doelen van het GALA snijdt. Inzichten uit de monitor kunnen aandachtspunten bieden om beleid aan te passen om het gestelde GALA-doel van een gezonde generatie in 2040 te bereiken. 

Wat u moet weten over monitoring van het GALA

De monitor is zowel GALA-breed als voor de verschillende ketenaanpakken. Hierbij worden zoveel mogelijk bestaande databronnen gebruikt. Het monitoren gebeurt op de volgende manieren:

  • Jaarlijkse vragenlijst onder gemeenten en zorgverzekeraars 
    Het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) doet elk jaar een uitvraag onder alle gemeenten en zorgverzekeraars. De vragenlijst van 2024 is in april verstuurd naar de gemeenten. In mei volgt de vragenlijst voor zorgverzekeraars. De komende jaren ontvangen beide partijen de vragenlijst in januari.  Gemeenten en zorgverzekeraars ontvangen hiervoor een link om de vragenlijst in te vullen. De vragenlijst is gericht op verschillende aspecten van het GALA en de onderliggende (keten)aanpakken. Meedoen aan de vragenlijst maakt onderdeel uit van de Sisa-verantwoording door gemeenten voor de Brede SPUK-regeling. Voor de vragenlijst die in 2024 is uitgezet gaat het om de Sisa-verantwoording over 2024 (die in 2025 wordt ingevuld). Voor de Sisa-verantwoording over 2023 is er geen algemene vragenlijst uitgestuurd en kan bij de verantwoording ‘n.v.t.’ worden aangegeven als het gaat om deelname monitoring. Zie voor meer informatie de website van de VNG.
  • Interviews
    Gemeenten, zorgverzekeraars, GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst)’en en andere betrokken partijen worden door het RIVM benaderd voor een interview om ervaringen op te halen rondom het werken aan preventie en de rol die het GALA en de SPUK hierin spelen. Dit verdiepende onderdeel vindt plaats onder een beperkte steekproef.

  • Lerende evaluatie 
    Er zal een leernetwerk van gemeenten worden opgezet om op een actiegerichte manier de GALA-beweging te versterken. Binnen de lerende evaluatie staat het doel van ‘Ambitie naar Actie’ centraal; hoe bereik je als gemeente de GALA-doelen, hoe pak je dit op en waar loop je tegenaan? Middels plenaire sessies en thema specifieke leergroepen is er ruimte voor het uitwisselen van ervaringen en van elkaar te leren.
  • Einddoelen van het GALA

    De GALA-monitor geeft ook inzicht in hoe het staat met het doel van een gezonde generatie in 2040 en met de gezondheidsachterstanden. Hiervoor wordt zo veel mogelijk gebruik gemaakt van bestaande gegevens. Goed om hierbij te realiseren dat de verwachting is dat er niet op korte termijn veranderingen te zien zullen zijn.

  • Analyse GALA-plannen
    Als onderdeel van de GALA-monitor (2024-2027) heeft het RIVM een steekproef van 60 GALA-plannen geanalyseerd om een beeld te krijgen van de ambities van gemeenten voor de doorontwikkeling van lokaal beleid in relatie tot het GALA. Deze informatie geeft handvatten voor de kennis- en ondersteuningspartners zoals VNG Vereniging van Nederlandse Gemeenten (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) en het ministerie van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport). De resultaten van deze analyse leest u in de kennisupdate.

 

Welke informatie leveren gemeenten aan?

Voor de GALA-monitor is er een indeling gemaakt in verschillende thema's, waaronder de ketenaanpakken. Hieronder staan alle thema’s waarnaar wordt gevraagd in de jaarlijkse vragenlijst voor gemeenten. In het overzicht is te zien welke onderdelen verplicht zijn en welke optioneel. Houdt u hier rekening mee bij het inrichten van een ketenaanpak en bij het maken van afspraken met uitvoerders.

De vragenlijst bestaat uit gesloten vragen en open vragen. Met de vragenlijst wordt uitsluitend informatie opgehaald over wat uw gemeente doet in het kader van het GALA en de daarbij behorende (keten)aanpakken. U hoeft dus niet aan te geven wat andere betrokkenen of stakeholders doen. De vragenlijst bestaat uit een GALA-breed onderdeel en aantal specifieke onderdelen. Omdat de GALA-monitor zo veel mogelijk gebruikmaakt van bestaande dataverzamelingen, zullen niet alle thema's uit het GALA uitgevraagd worden.

De GALA-monitor is nog in ontwikkeling en zal continu aansluiten op de actuele kennisbehoefte. De informatie op deze pagina zal daarom regelmatig worden aangevuld. Eventuele aanvullingen leiden niet tot extra registratie voor gemeenten.

In het GALA staat beschreven dat er lokale en regionale afspraken worden gemaakt met de zorgverzekeraar, GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst)  en andere partijen over preventie en gezondheidsbevordering. In het onderdeel GALA-breed worden algemene vragen gesteld over deze afspraken en de samenwerking rondom het  GALA, zowel op lokaal als regionaal niveau.

Jaarlijkse verplichte uitvraag over 2024 en verder

In de jaarlijkse uitvraag aan gemeenten zullen de volgende onderdelen worden opgenomen:

  • Afspraken en samenwerking tussen gemeente en zorgverzekeraar
  • Afspraken en samenwerking met gemeenten en andere partijen
  • Monitoring en evaluatie

Voor de ketenaanpak Valpreventie is een aparte monitor Valpreventie ingericht, die wordt afgestemd met de brede GALA-monitor. Deze monitor geeft een gedetailleerd beeld van de implementatie van valpreventie In Nederland en de ervaringen hierbij. Hiervoor worden declaratiegegevens van de zorgverzekeringswet gebruikt en verdiepende interviews uitgevoerd. Daarnaast is aanvullende informatie nodig, die is vormgegeven in een verplichte uitvraag en een verdiepend gedeelte vanaf 2025 zoals hieronder weergegeven. 
 

Jaarlijkse verplichte uitvraag over 2024 en verder (vragenlijst)

In de jaarlijkse uitvraag aan gemeenten zullen de volgende onderdelen worden opgenomen:

  • Algemene stand van zaken rondom de ketenaanpak over aanbod, draagvlak en reikwijdte.
  • Aantal thuiswonende ouderen (65+) dat n.a.v. inzet vanuit gemeenten, een valrisicotest heeft gedaan.
  • Welke valpreventieve beweeginterventie(s) er n.a.v. inzet vanuit gemeenten worden aangeboden aan thuiswonende ouderen (65+)
  • Hoeveel van deze thuiswonende ouderen (65+) heeft deelgenomen aan elke valpreventieve beweeginterventie.

In de Handreiking Ketenaanpak Valpreventie  vindt u templates die u als hulpmiddel kunt gebruiken om bovenstaande informatie te registreren. Zie ook de vragenlijst voor gemeenten.
 

Verdiepende uitvraag

Met ingang van 2025 wordt elk jaar een beperkt aantal gemeenten (20-25) gevraagd  aanvullende vragen te beantwoorden over het voorgaande jaar.  De volgende onderdelen worden uitgevraagd:

  • Wat de gemeente organiseert om thuiswonende ouderen (65+) met een verhoogd valrisico op te sporen.
  • Wat de gemeente organiseert om kwetsbare ouderen met een verhoogd valrisico op te sporen.
  • Aantal thuiswonende ouderen (65+) met een laag, matig en hoog valrisico. 
  • Aantal thuiswonende ouderen (65+) dat voortijdig is gestopt met een valpreventieve beweeginterventie.
  • Aantal thuiswonende ouderen (65+) dat een valpreventieve beweeginterventie heeft afgerond.
  • Aantal thuiswonende ouderen (65+) dat n.a.v. inzet vanuit de gemeente deelneemt aan een valpreventie interventie (niet een valpreventieve beweeginterventie).
  • Of thuiswonende ouderen (65+)na het volgen van een valpreventieve beweeginterventie worden doorverwezen naar structureel sport- en beweegaanbod.
  • Welk structureel sport en beweegaanbod de gemeente aanbiedt aan thuiswonende ouderen (65+) na het volgen van een valpreventieve beweeginterventie.

Voor de ketenaanpak Kansrijke Start wordt in de GALA-monitor gebruikgemaakt van de bestaande Monitor Kansrijke Start. Sinds 2019 wordt jaarlijks een vragenlijst verspreid onder gemeenten om het programma Kansrijke Start te monitoren. Met de Monitor Kansrijke Start wordt op landelijk en lokaal niveau gemonitord. Meer informatie hierover is te vinden via Kansrijke Start.

In de vragenlijst van 2024 is een beperkte uitvraag opgenomen over de algemene stand van zaken rondom deze ketenaanpak ten aanzien van aanbod, draagvlak en reikwijdte. Voor de overige gegevens wordt gebruikgemaakt van de gegevens die zijn verzameld in het kader van de Monitor Kansrijke Start (september 2023).

Voor de ketenaanpak volwassenen met overgewicht en obesitas maakt de GALA-monitor gebruik van de bestaande GLI Gecombineerde Leefstijlinterventie (Gecombineerde Leefstijlinterventie)-monitor.  De GLI-monitor is gericht op het aanbod van de GLI zoals vergoed door zorgverzekeraars. Aanvullend wordt een verdiepende uitvraag gedaan zoals hieronder beschreven.
 

Jaarlijkse verplichte uitvraag over 2024 en verder (vragenlijst)

In de jaarlijkse uitvraag aan gemeenten zal worden opgenomen: algemene stand van zaken rondom de ketenaanpak over aanbod, draagvlak en reikwijdte.


Verdiepende uitvraag

In een beperkt aantal gemeenten wordt met ingang van 2025 een verdiepend onderzoek opgezet. Hiervoor is geen aparte registratie nodig. Het verdiepend onderzoek bestaat waarschijnlijk vooral uit (groeps)interviews. Bij het verdiepend onderzoek staan netwerkvorming en samenwerkingsafspraken van o.a. (para)medische samenwerkingsverbanden en het sociaal domein centraal. Het onderzoek bouwt voort op resultaten uit eerder implementatieonderzoek van ZonMw Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie (Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie) (Geleerde lessen bieden regionale samenwerkingsverbanden hulp bij implementatie van GLI's | ZonMw) en op inzichten uit onderzoek dat Partnerschap Overgewicht Nederland (PON) in 2024 uitvoert. 
 

Voor de samenwerking medisch-sociaal domein is in de GALA-monitor een verplichte uitvraag en een verdiepend gedeelte vanaf 2025. Nadrukkelijk gaat deze ketenaanpak over de brede aanpak voor het verwijzen naar welzijnsaanbod bij de eerstelijnshulpverlening voor cliënten met psychosociale problemen, in plaats van verwijzing naar medische- of psychologische zorg. De interventie Welzijn op recept is hiervan een voorbeeld.

De monitoring zoals hier beschreven wordt afgestemd met de monitor die het landelijke kennisnetwerk WOR uitvoert. Hierbij is het uitgangspunt dat gemeenten niet dubbel bevraagd worden.

Jaarlijkse verplichte uitvraag vanaf 2025 en verder

In de jaarlijkse uitvraag aan gemeenten over het voorgaande jaar worden de volgende onderdelen opgenomen:

  • Algemene stand van zaken rondom de ketenaanpak over aanbod, draagvlak en reikwijdte.
  • Met welk type eerstelijnszorgverleners afspraken zijn gemaakt. Denk aan huisarts of fysiotherapeut.
  • Aantal eerstelijnszorgpraktijken/gezondheidscentra waarmee afspraken zijn gemaakt.
  • Aantal verwijzingen vanuit de huisarts naar uw gemeente of welzijnsorganisaties.
     
Verdiepende uitvraag

Er zal een verdiepend onderzoek in de vorm van interviews worden uitgevoerd met een focus op de bereikte doelgroep. Voor deze informatie is geen aparte registratie vanuit gemeente of andere uitvoerders nodig.

 

Voor de ketenaanpak overgewicht kinderen wordt er naast de landelijke jaarlijkse uitvraag zoals eerder beschreven, ook gebruik gemaakt van twee verdiepende evaluaties. Daarnaast is er geen aanvullende verplichte registratie.
 

Jaarlijkse verplichte uitvraag vanaf 2025 en verder

In de jaarlijkse uitvraag aan gemeenten over het voorgaande jaar wordt opgenomen: algemene stand van zaken rondom de ketenaanpak over aanbod, draagvlak en reikwijdte. 
 

Verdiepende uitvraag

Voor de Ketenaanpak overgewicht kinderen lopen twee verdiepende uitvragen: 

  • Vragenlijst JOGG JOGG Gezonde Jeugd, Gezonde Toekomst (JOGG Gezonde Jeugd, Gezonde Toekomst)/Kind naar Gezonder Gewicht
    Dit is een bestaande vragenlijst binnen de JOGG-monitor. Het Mulier Instituut voert deze monitor uit als onafhankelijk onderzoeksinstituut in opdracht van JOGG. De vragenlijst uit de JOGG-monitor wordt uitgezet onder de gemeenten die werken met de aanpak Kind naar Gezonder Gewicht en waarin al een projectleider Kind naar Gezonder Gewicht bij de gemeente of GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) is aangesteld. Deze projectleiders vullen de JOGG-monitor in.
     
  • Kwalitatieve verdieping 
    Dit kwalitatieve verdiepend onderzoek is naar de ervaringen met de implementatie van de aanpak overgewicht kinderen in relatie tot het GALA. Dit onderzoek zal bijvoorbeeld in de vorm van focusgroepen zijn en in een beperkt aantal gemeenten gehouden worden. Indien mogelijk zal dit onderzoek overlappend of in gezamenlijkheid met de lerende evaluatie van de GALA-brede monitor worden uitgevoerd. 

Voor sociale basis wordt nog gewerkt aan relevante indicatoren. Voor de huidige uitvraag wordt alleen nagegaan in hoeverre er binnen de gemeente een beleidsvisie Sociale basis is.

Als onderdeel van het thema Vitaal ouder worden is een aantal vragen opgenomen over of en op welke wijze er aandacht is voor het thema Gezond voedingspatroon bij ouderen.

Binnen de GALA monitor is een aantal onderwerpen nog in ontwikkeling of wordt voor nu zo veel mogelijk informatie uit andere dataverzamelingen gehaald. Mogelijk dat op basis van voortschrijdend inzicht over deze onderwerpen toch nog een aantal vragen in toekomstige vragenlijst wordt opgenomen. Een aantal van deze onderwerpen zijn:

  • Leefomgeving: Momenteel wordt de monitor Leefomgeving op gezet. De voor de GALA-monitor relevante ontwikkelingen zullen met deze monitor worden opgehaald. Voor nu is besloten deze monitor apart van de GALA-monitor uit te zetten.
  • Mentale gezondheid: Voor dit thema is besloten eerst de lokale plannen ten behoeve van de SPUK nader uit te diepen en eventueel dit met interviews of focusgroepen nader te verdiepen. Mogelijk dat op termijn nog wel vragen worden opgenomen.
  • Sociale Basis: Idem mentale gezondheid.
  • Gezondheidsachterstanden: Idem mentale gezondheid.

Zodra bekend vindt u hier de informatie over de invulling van deze thema’s.