Voor het maken van effectief drugsbeleid zijn goede cijfers en feiten belangrijk. Door de huidige situatie goed in beeld te brengen, kunt u onderbouwd prioriteiten stellen en doelgroepen kiezen.
Cijfers
Hieronder ziet u hoe en waar u cijfers kunt vinden over drugsgebruik.
-
De GGD gezondheidsmonitor jeugd geeft regionale cijfers en vaak ook gemeentelijke cijfers.
-
Cijfers van de verslavingszorg geven zicht op de hulpvraag op het gebied van drugs. Instellingen voor verslavingszorg kunnen op navraag een indicatie geven.
- Incidentenregistraties bij ambulance, GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst), politie, ziekenhuizen, huisartsenposten, kinderartsen en scholen kunnen aanvullende informatie opleveren. Deze zijn lokaal op te vragen bij de betreffende partijen.
Deze landelijke cijfers kunt u gebruiken als aanvulling op lokale cijfers, om deze in perspectief te plaatsen of bij gebrek aan lokale cijfers.
- Peilstationonderzoek Jeugd en Riskant gedrag (Trimbos-instituut). Landelijke steekproef van middelengebruik onder scholieren in het voortgezet onderwijs, uitgevoerd via de GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst).
- Antenne Nederland. Regiomonitor drugs en risicojongeren 2020-2021 van Verslavingskunde Nederland.
- Monitor Mentale gezondheid en Middelengebruik Studenten hoger onderwijs. Tweejaarlijkse monitor onder studenten in het hbo en op de universiteit.
- Nationale Drug Monitor (Trimbos-instituut. Op deze website worden de inzichten uit bovenstaande en andere onderzoeken samengevat.
Cijfers over de omvang van drugsgebruik vindt u op VZinfo.nl:
-
Stappenplan voor in kaart brengen van overlast door burgers (CCV).
-
Gesprekken met professionals die in hun werk te maken hebben met jongeren en (jong)volwassenen die drugs gebruiken, focusgroepen met jongeren of professionals.
-
De Scanner Lokaal Drugsbeleid. Hiermee brengt u de aard van het drugsgebruik in de gemeenten of onder specifieke groepen in kaart en krijgt u zicht op de daarmee samenhangende gezondheids- en veiligheidsproblemen en oplossingsrichtingen.
-
Rioolwateronderzoek, als aanvulling op bestaande drugsmonitors.
- Relatief veel ecstasy-incidenten onder jonge, onervaren gebruikers na comeback uitgaansleven (Trimbos-instituut, november 2022
- Drugsgebruik in Nederland over het algemeen stabiel, lachgas gedaald (Trimbos-instituut, oktober 2022)
- Coffeeshops in Nederland 2020: Aantallen coffeeshops en gemeentelijk beleid 1999-2020 (Breuer-Intraval, juni 2021).
- Daling middelengebruik onder Nederlandse scholieren gestagneerd (Trimbos-instituut, juni 2020).
- Het Grote Uitgaansonderzoek & corona: resultaten 2020 gepubliceerd.
Feiten over drugs
Drugs zijn middelen met een psychoactieve werking. Dit betekent dat ze de hersenen prikkelen, waardoor er geestelijke en lichamelijke effecten optreden. Iemand wordt bijvoorbeeld heel actief (stimulerende werking), of juist heel traag (verdovende werking). Ook kunnen drugs het bewustzijn veranderen. De gebruiker gaat de wereld (heel) anders zien en beleven. De werking van drugs wordt bepaald door drie factoren:
- de drug zelf: de stoffen die er in zitten, de dosering en de manier van inname
- de persoon die de drugs gebruikt: van invloed zijn bijvoorbeeld gezondheid, geslacht gewicht, psychische klachten, stemming
- de omgeving: zijn er veel prikkels of niet, is het onveilig of juist vertrouwd en rustig.
Cannabis is de meest gebruikte drug in Nederland, op enige afstand gevolgd door ecstasy, cocaïne en amfetamine. In 2021 had bij navraag 1 op de 20 volwassenen in de afgelopen maand cannabis gebruikt.
Risicogroepen
Gebruik van drugs is voor iedereen risicovol. Sommige doelgroepen vragen extra aandacht.
Het gebruik van drugs is het hoogst in de leeftijdsgroep van16 tot 25 jaar. Jongeren en jongvolwassenen (waaronder studenten) zijn kwetsbaarder dan volwassenen voor de effecten van drugs: hun lichamelijke ontwikkeling en de ontwikkeling van hun hersenfuncties zijn nog niet voltooid.
Jongeren met een licht verstandelijke beperking en/of psychische- of gedragsproblemen hebben een verhoogd risico op problematisch middelengebruik. Het gebruik van drugs onder jongeren in het praktijkonderwijs en cluster 4-scholen (leerlingen met gedragsproblemen of psychische stoornissen) ligt over het algemeen (flink) hoger dan bij kinderen in het regulier onderwijs. In het cluster 3 onderwijs (kinderen met verstandelijke of lichamelijke beperkingen) is het drugsgebruik lager. Lees meer: Het mentaal welbevinden van jongeren in het praktijkonderwijs en cluster 4-onderwijs (Trimbos-instituut).
Kinderen van ouders met een verslaving hebben een groter risico op problematisch drugs- en alcoholgebruik op latere leeftijd. Dit komt onder meer door:
- genetische factoren
- instabiele gezinssituatie
- gebrekkige opvoedingsvaardigheden van de ouders
Jongeren en jongvolwassenen (waaronder studenten) die veel uitgaan en festivals bezoeken, gebruiken (veel) meer drugs dan leeftijdsgenoten die niet uitgaan. In het uitgaanscircuit gebruiken mensen vooral stimulerende middelen, Dit gebruik levert vooral acute gezondheids- en veiligheidsproblemen op. Dus tijdens of na de uitgaansavond.
Rijden onder invloed van drugs beïnvloedt de rijgeschiktheid en verhoogt de ongevalskans. Gebruik van cannabis kan bijvoorbeeld zorgen voor vermoeidheid en verminderde concentratie, reactietijd en informatieverwerking.
Stimulerende middelen (amfetamine, ecstasy en cocaïne) leiden eerder tot overmoedigheid en harder of agressiever rijden. De combinatie van drugs en alcohol is extra riskant.
Lees meer: Drugs en geneesmiddelen (SWOV).
Drugsgebruik tijdens de zwangerschap vergroot de kans op problemen tijdens de zwangerschap of geboorte. Ook kan het de ontwikkeling van een kind voor en na de geboorte ernstig verstoren. De baby kan bijvoorbeeld lichamelijke afwijkingen ontwikkelen of verslaafd zijn bij de geboorte.
Gevolgen van drugsgebruik
Of iemand die drugs gebruikt lichamelijke of mentale problemen krijgt door de drug(s) of verslaafd raakt, is afhankelijk van het samenspel tussen verschillende factoren: de kenmerken van de drug(s) en de wijze van toedienen, de omstandigheden waarin drugs gebruikt worden en de lichamelijke en mentale gesteldheid van de gebruiker.
Op VZinfo.nl vindt u een overzicht van een aantal gevolgen van drugsgebruik voor de gezondheid van degene die drugs gebruikt. Naast deze fysieke gevolgen kan er sprake zijn van sociale gevolgen (verwaarlozing van werk, school, relaties) en zijn er maatschappelijke gevolgen. Zo is er de laatste tijd veel aandacht voor de criminaliteit die gepaard gaat met productie en handel in drugs en voor de schade voor het milieu door dumpingen van drugsafval.
Hoe gebruikt u deze cijfers?
Met een (wijk)gezondheidsprofiel of lokale probleemanalyse brengt u met cijfers en feiten in kaart hoe het staat met de gezondheid in uw gemeente, wijk of dorp, en wat de rol van drugs hierin is. Zo kunt u gericht aan de slag. Door het profiel regelmatig te actualiseren kunt u monitoren wat de resultaten van het ingezette beleid zijn.
Wilt u een gezondheidsprofiel of lokale probleemanalyse maken? Kijk dan ook op de pagina Bronnen voor het maken van een wijkgezondheidsprofiel.