Agendasetting is een kwestie van lange adem en een continu proces. Het betekent werken vanuit een visie en tegelijkertijd oog houden voor de actualiteit. Maar het betekent ook het politieke krachtenveld kennen in de eigen gemeente of regio.
- Seksuele gezondheid wordt in de landelijke nota 'Gezondheid dichtbij’ expliciet als speerpunt benoemd. Een belangrijk aanknopingspunt voor lokaal beleid is de uitspraak dat iedereen recht heeft op informatie om seksueel gezonde keuzen te maken zodat seks prettig, veilig en gewenst is en seksuele dwang, ongewenste zwangerschap en soa (Seksueel overdraagbare aandoeningen)/hiv (humaan immunodeficiëntievirus) minder voorkomt onder jongeren.
- Maak gebruik van recente landelijke of regionale onderzoekdata en maak een link met relevante thema’s die ook op lokaal niveau spelen.
Voorbeeld: Regionale onderzoekdata
In 2017 hebben 10 GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst)-en meegedaan aan de regionale ophoging waardoor er cijfers bekend zijn over seksuele activiteit, anticonceptie en condoomgebruik, onbedoelde zwangerschap en abortus in de verschillende gemeenten en regio’s. De cijfers maken vaak duidelijk welke inspanningen gewenst zijn voor lokaal beleid. Ook de data uit Test je leefstijl op mbo scholen en de jeugdmonitor bieden inzicht in de seksuele gezondheid van de jeugd waarbij ingezoomd kan worden op specifieke thema’s als onveilige seks, anticonceptie en condoom gebruik en onbedoelde zwangerschap.
- Zorg voor lokale cijfers en bepaal met een brede groep stakeholders de prioriteiten. Maak gebruik van de data uit regionale of lokale (jeugd-) of veiligheid monitors of andere epidemiologisch onderzoek waarin seksuele gezondheid aandacht krijgt. Denk bijvoorbeeld aan data uit Emovo onderzoek, registraties bij de zedenpolitie, vrouwenopvang, de GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) soa (Seksueel overdraagbare aandoeningen) polikliniek of Centra Seksuele Gezondheid.
- Voeg vragen toe aan lokaal onderzoek of monitors met vragen over ervaringen met seksuele grensoverschrijding, - dwang of uitbuiting, anticonceptiegebruik, veilig vrijen en ongewenste zwangerschap, tienermoederschap of homonegatief gedrag.
Voorbeeld: Gemeentelijke cijfers seksuele grensoverschrijding hoger dan elders in de regio
In de gemeente Montfoort bleken de door jongeren gerapporteerde cijfers in het schoolonderzoek over seksueel grensoverschrijdend gedrag hoger dan in de rest van de provincie. Voor GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) Utrecht heeft toen samen met de gemeente een voorstel gedaan om voor 2016 en 2017 de lespakketten “Relaties en seksualiteit" (op het basisonderwijs) en “Lang leve de Liefde" (bij het voortgezet onderwijs te (laten) verzorgen.
De gemeenteraad besloot eerst te onderzoeken waar deze cijfers vandaan kwamen en deze te duiden: Waarom zijn deze hoger dan in omliggende gemeenten? In 2018 wordt bekeken of de nieuwe cijfers uit Seks onder je 25e en de cijfers uit de regio, nieuwe ontwikkelingen of verbeteringen laten zien. Ook zijn er interviews gehouden met sleutelfiguren uit gemeente Montfoort om de cijfers beter te kunnen duiden. Hierin werkt het team seksuele gezondheid samen met het team epidemiologie. In een later stadium besluit de gemeente of zij inderdaad willen investeren in het implementeren van lespakketten op het gebeid van relationele en seksuele vorming op het basis- en voortgezet onderwijs. - Gemeente Montfoort/GGD Utrecht
- Organiseer een signaleringsoverleg met relevante sleutelpersonen. Denk aan vertegenwoordigers vanuit Jeugdgezondheidszorg, GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst), onderwijs, Sense, Fiom, Centrum voor Jeugd en Gezin of Ouder Kind Centrum, jongerenwerk, jeugd maatschappelijk werk, maar ook huisartsen, verloskundigen, zelforganisaties en dergelijke. Denk ook aan de profijtgroepen, ouders en burgers zelf. Zo krijgt u inzicht in vragen en problemen op het terrein van seksuele gezondheid, en kunt u gezamenlijk prioriteiten vaststellen alsook argumenten verzamelen voor agenderen.
- Inventariseer ook bij andere afdelingen binnen de gemeente welke signalen en problemen zich voordoen die een relatie kunnen hebben met seksuele gezondheid (denk aan afdelingen of beleidsterreinen veiligheid, jeugd, zorg, wonen, werk en inkomen, en dergelijke). Op deze manier kunnen kruisverbanden gelegd worden en aan kruisbestuiving worden gedaan.
- Zoek naar verbindingen met andere actuele thema’s in uw gemeente of regio, bijvoorbeeld weerbaarheid, preventie alcohol, veiligheid en maatschappelijke participatie.
Voorbeeld: Samenwerking met diverse instellingen
Vanuit het programma Nu Niet Zwanger wordt samengewerkt met verschillende ketenpartners in het sociale en zorg domein. Binnen het netwerk participeren verloskundigen, gynaecologen, huisartsen en professionals uit maatschappelijk werk, veilig thuis, verslavingszorg en geestelijke gezondheidszorg. Kwetsbare groepen worden hiermee eerder geïdentificeerd en begeleid bij kinderwens, seksualiteit en anticonceptie.
- Maak het thema meer invoelbaar. Gebruik bijvoorbeeld naast de cijfers ook casuïstiek uit de praktijk of ervaringsverhalen van slachtoffers. Grijp een incident aan of hoge cijfers (bijvoorbeeld piek in tienerzwangerschappen, zedenzaken of meldingen van loverboy problematiek of pieken in soa (Seksueel overdraagbare aandoeningen) infecties en illustreer dit met ervaringsverhalen (seksuele dwang, vrouwenhandel, zedenzaak, en dergelijke). Hiermee kun je de impact van het probleem concreet en meer tastbaar maken.
- Laat zien wat de gevolgen zijn van problemen op het gebied van seksuele gezondheid. Die gevolgen zijn namelijk niet altijd zichtbaar voor de buitenwereld. De ziektelast bij seksuele gezondheid is beperkt maar de gevolgen voor kwaliteit van leven en de maatschappelijke gevolgen kunnen groot zijn (denk aan uitval op school, gevoelens van onveiligheid, psychosociale problemen, verminderde arbeidsparticipatie).
- Maak gebruik van eventuele eerdere (gemeentelijke) beleidsnotities over dit thema en onderzoek of er resultaten bekend zijn over evaluaties van beleid in voorgaande jaren. Laat zien waarin geïnvesteerd is, wat er in de gemeente op dit terrein is bereikt en waar desgewenst extra inspanningen nodig zijn.
Voorbeeld: Ervaringsverhaal tijdens gemeenteraad
Tijdens een speciale bijeenkomst van de gemeenteraad deed een meisje dat slachtoffer was geworden van een loverboy, samen met haar ouders haar verhaal. Er waren eerder signalen binnengekomen van politie en jongerenwerk dat dit probleem in Apeldoorn speelde. Door deze bijeenkomst kwam het thema breed op de lokale politieke agenda. - Gemeente Apeldoorn
- Onderzoek welke wethouder verantwoordelijk is voor het thema of deelthema’s en breng in kaart of de wethouder voldoende is geïnformeerd over het thema. Zorg ervoor dat de wethouder het thema een warm hart toedraagt of dit ook regelmatig naar buiten uitdraagt.
- Verken op welke wijze de besluitvorming en procedures plaatsvinden over beleidsvorming in besturen van gemeenten en/of GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst)’en.
- Ga er niet vanuit dat seksuele gezondheid vanzelfsprekend op de agenda verschijnt van politici. Zelfs niet als dit in voorgaande jaren wel het geval was. Door bezuinigingen of einde financiering van een project kunnen onverwachts andere besluiten genomen worden.
- Geef vakkundige adviezen en informatie en sta open voor dialoog met politici.
- Inventariseer wie in de regio of gemeente als ambassadeur naar buiten kunnen treden en ingezet kunnen worden bij politieke beïnvloeding. Zoek medestanders.
- Inhoudelijke professionals zijn niet persé de mensen die de politiek van het belang van het thema kunnen overtuigen. Soms zijn hier personen voor nodig met een bepaald aanzien of status in een gemeente. Sleutelpersonen van landelijke organisaties kunnen hierin ook een rol spelen. Inhoudelijke professionals kunnen als souffleur fungeren.
Voorbeeld: Pilot Nu Niet Zwanger
In Tilburg was de wethouder jeugd vanaf start van de pilot sterk betrokken bij het thema kwetsbare ouders en begeleiding bij kinderwens. Ze heeft zich verdiept in het onderwerp en heeft een sterkte overtuiging dan deze aanpak werkt. ze is hiermee ook een belangrijke ambassadeur geworden naar andere gemeenten die willen starten met Nu Niet Zwanger.
- Kijk ook naar andere gemeentes in de regio, laat bijvoorbeeld zien hoe andere gemeentes erin slagen dit thema op de agenda te krijgen. Nodig een enthousiaste wethouder van een andere gemeente uit en laat hem of haar vertellen over hun aanpak en de opbrengst hiervan. Voorbeelden uit andere gemeenten kunnen een inspiratiebron zijn voor andere gemeenten.
- Onderzoek of het binnen de regio mogelijk is om te werken aan een gezamenlijke agendering ten aanzien van seksuele gezondheid.
- Breng in beeld welke activiteiten al worden ingezet in de regio om de seksuele gezondheid op peil te houden en te verbeteren en wat dit oplevert. Benadruk het belang van lokale of regionale regie op dit thema. Met een goede coördinatie, duidelijke taakverdeling en onderlinge afstemming is soms al veel, ook financiële, winst te boeken.
Voorbeeld: Belang regionale regie
In het beleid wordt expliciet en proactief gefocust op risicogroepen. De GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) onderstreept het belang van regie en benadrukt haar rol van regionale coördinator en streeft hierbij naar samenwerking. Voor mensen met een lage- Sociaal-economische Status (SES (Sociaal-economische Status (SES) Positie die iemand inneemt in de sociale hiërarchie, gemeten aan de hand van opleiding, inkomen of beroepsstatus.)) (positie die iemand inneemt in de sociale hiërarchie, gemeten aan de hand van opleiding, inkomen of beroepsstatus) zal een vangnet gerealiseerd worden. Meiden die niet verzekerd zijn, geen geld hebben voor langdurige anticonceptie maar de pil niet goed gebruiken en openstaan voor langdurige anticonceptie, kunnen de kosten voor langdurige anticonceptie zoals een hormoonspiraal of een hormoonstaafje vergoed krijgen. - GDD Zuid-Limburg