Vanuit de Wpg Wet publieke gezondheid (Wet publieke gezondheid ) zijn er specifieke taken voor gemeenten als het gaat om seksuele gezondheid:

• Algemeen: verwerven van inzicht in de gezondheidssituatie van de bevolking (epidemiologische analyse), elke vier jaar opstellen van een nota gemeentelijk gezondheidsbeleid.
• Preventie: bijdragen aan preventieprogramma’s, inclusief gezondheidsbevordering, zoals preventie van seksueel geweld en ongewenste zwangerschap in samenhang met de curatieve gezondheidszorg.
• Jeugdgezondheidszorg: volgen en signaleren van ontwikkelingen in de gezondheidstoestand van jeugdigen, geven van voorlichting en advies.
• Infectieziektebestrijding: bestrijden van tuberculose  en seksueel overdraagbare aandoeningen, inclusief bron- en contactopsporing.
• Zorgen voor de instelling en instandhouding van een regionale gezondheidsdienst (GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst )).

Lees meer over de Wet publieke gezondheid.

In het Wetboek van Strafrecht staat welk seksueel gedrag wettelijk strafbaar is, namelijk:

• verkrachting
• aanranding
• grooming Grooming is digitaal kinderlokken. Er is sprake van grooming als een volwassene via ICT contact legt met een kind, met de intentie om dat kind te ontmoeten met het doel om seksueel misbruik te plegen of kinderpornografische afbeeldingen te produceren (Bron: politie.nl). (Grooming is digitaal kinderlokken. Er is sprake van grooming als een volwassene via ICT contact legt met een kind, met de intentie om dat kind te ontmoeten met het doel om seksueel misbruik te plegen of kinderpornografische afbeeldingen te produceren (Bron: politie.nl). )
• jeugdprostitutie
• plegen van ontucht en seks hebben met een kind jonger dan 16 jaar
• het in bezit hebben of verspreiden van kinderporno

Met ingang van 1 juli 2024 is de nieuwe Wet seksuele misdrijven van kracht. Volgens deze nieuwe wet is onvrijwillige seks strafbaar, ook als er geen sprake was van dwang. Ook seksuele intimidatie in het openbaar en het sturen van seksueel getinte berichten aan kinderen zijn nu strafbaar. Lees meer over de inhoud van de Wet seksuele misdrijven.

Benieuwd wat dit kan betekenen in de praktijk? Rutgers schreef de Handreiking Consent(PDF) voor professionals die met deze wet te maken krijgen.

Uw belangrijkste taken als gemeente zijn: 

• voorlichten
• opvangen
• beschermen van burgers
• signaleren van seksueel geweld

Alle burgers kunnen bij de politie melding en aangifte doen van seksueel geweld. De politie is naast het opsporen van zedendelicten ook verantwoordelijk voor een eerste opvang. Indien nodig verwijzen zij door naar specialistische zorg.

Sekswerk is een legaal beroep in Nederland. De wet- en regelgeving voor sekswerk is per gemeente verschillend. Bijvoorbeeld wat betreft het verlenen van vergunningen, handhaving en uitvoering van het beleid. Er is geen landelijk beleid op sekswerk. Wel is er een wetsvoorstel in behandeling voor de landelijke regulering van prostitutie en bestrijding van missstanden in de seksbranche: de Wet regulering sekswerk (WRS). Deze wet verplicht sekswerkers om zich te laten registreren. Ook verschuift de leeftijdsgrens voor sekswerkers van 18 naar 21 jaar. Aandachtspunt is de verwachting dat veel sekswerkers zich niet willen registeren, uit het zicht verdwijnen en daarmee moelijker bereikbaar worden voor preventie en zorg.

De update van het Nationaal Actieplan 2023-2027 soa Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) (Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) )/hiv humaan immunodeficiëntievirus (humaan immunodeficiëntievirus ) en seksuele gezondheid beschrijft actuele uitdagingen en concrete acties op het gebied van:

• preventie en zorg
• surveillance soa en hiv en monitoring seksuele gezondheid
• seksuele vorming en ontwikkeling
• preventie, opsporing en behandeling van soa
• preventie, opsporing en behandeling van hiv
• preventie van onbedoelde zwangerschap
• preventie van seksuele grensoverschrijding en seksueel geweld

Lees het Nationaal Actieplan soa, hiv en seksuele gezondheid 2023-2027 op de website van het RIVM.

Gebruik het Nationaal Actieplan als basis voor een lokaal of regionaal actieplan:

• Neem de visie en strategische doelen uit de inleiding over en pas die toe op de gemeente of regio.
• Beschrijf per pijler beknopt hoe het ermee staat in de gemeente, welke knelpunten er zijn of wat er ontbreekt en welke acties nodig zijn.
• Maak een onderscheid tussen acties op de korte termijn en de middellange termijn. Doe de invulling bij voorkeur met de ketenpartners in de gemeente of regio.
• Bespreek vervolgens regelmatig de voortgang: zien we de seksuele gezondheid in de gemeente of regio vooruit gaan?

Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zet tot eind 2025 extra in op preventie van en zorg bij onbedoelde zwangerschap. Daarbij is er extra aandacht voor groepen in kwetsbare omstandigheden. Het beleid is ingericht op vier pijlers:

• Collectieve preventie via campagnes, stimuleringsprogramma relaties en seksualiteit, en gratis anticonceptie voor groepen in kwetsbare omstandigheden
• Keuzehulp bij onbedoelde zwangerschap
• Nazorg na abortus
• Monitoring resultaten en impact

Meer informatie

• Aanpak onbedoelde en ongewenste zwangerschap 2023-2025 (VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ))
• Kamerbrief over de aanpak onbedoelde en ongewenste zwangerschap (VWS)

In 2022 is de overheid een nationaal actieprogramma gestart om seksuele grensoverschrijding en seksueel geweld aan te pakken. De ministeries van OCW Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen) en Sociale Zaken zijn hiervoor verantwoordelijk. Actielijnen zijn cultuurverandering, wet- en regelgeving, beleid op de werkvloer, aanpak voor omstanders en hulpverlening. (Rijks)overheid, de wetenschap en maatschappelijke organisaties werken hierin samen. Ook op regionaal niveau is inzet vereist.

Lees meer over het Nationaal Actieprogramma Aanpak seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld (Rijksoverheid.nl).

Er zijn vier bouwstenen ontwikkeld voor een effectieve aanpak van seksueel geweld op regionaal niveau:

• Wat is een regionale aanpak seksueel geweld
• Betrekken netwerkpartners en samenwerking
• Organiseren en borgen
• Opstellen plan van aanpak inhoudelijke speerpunten

Per gemeente of regio kan het aangrijpingspunt om met deze bouwstenen te starten verschillen. Er kan aan verschillende bouwstenen tegelijk worden gewerkt. Het 8-puntenplan voor een effectieve preventiestrategie van Rutgers wordt in de aanpak genoemd.

Meer informatie

• Landelijke bouwstenen voor een regionale aanpak tegen seksueel geweld(PDF) (VNG Vereniging van Nederlandse Gemeenten (Vereniging van Nederlandse Gemeenten))
• 8-puntenplan voor betere preventie van seksueel geweld (Rutgers)

Respectvol leren omgaan met seksualiteit en seksuele diversiteit is een kerndoel voor het basisonderwijs, de onderbouw van het voortgezet onderwijs en het speciaal onderwijs. Het verplicht scholen om aandacht te besteden aan relationele en seksuele vorming. Dit bevordert een respectvolle omgang met seksualiteit, vergroot de seksuele weerbaarheid en kan seksuele grensoverschrijding, discriminatie en pesten of intimidatie op grond van sekse, seksuele oriëntatie en gender(identiteit) tegengaan.

Lees meer in het besluit kerndoelen onderwijs op het gebied van seksuele diversiteit.
 

• lhbti-emancipatie en gendergerelateerd geweld (Rijksoverheid.nl)
• Prostitutie (Rijksoverheid.nl)