Het stappenplan voor een gezonde gemeente bestaat uit drie fasen. Ondanks de chronologische opbouw,  kent het geen strikt begin of eind, het is een continu proces. Tijdens de uitvoering kan het nodig zijn een stapje terug te doen, en uit een tussentijdse evaluatie kan blijken dat u de uitvoering het beste aan kan passen.

Voorbereiden

Uitvoeren

Evalueren

Evalueren

checklist

Check: wat bereikt u door te evalueren?
 

  • U krijgt inzicht in het proces. Wat werkt goed en wat kan beter?
  • U kunt makkelijker tussentijds bijsturen.
  • U houdt bestuur, samenwerkingspartners en inwoners betrokken.
  • Evalueren helpt bij de verantwoording, agendering en het regelen van financiering.
  • Evalueren geeft inzicht in het effect van uw aanpak of beleid.
Evalueren van gezondheidsbeleid

Evalueer tussentijds, en na afloop. Zowel de uitkomsten, als het proces. Wat ging beter dan verwacht? Welke knelpunten heeft u ervaren? Van evalueren leert u, en u kunt verantwoorden wat u heeft bereikt. 

Om goed te kunnen evalueren is het handig om gedurende het hele traject te monitoren. Monitoren houdt in dat u van begin tot eind bijhoudt en vastlegt hoe het proces verloopt, en wat de eventuele resultaten zijn. U voert hiervoor een reeks metingen op verschillende momenten uit. U meet bijvoorbeeld bereik, gebruik, gedrag, gezondheidswinst, kennis of waardering.

Het stappenplan laat u zien hoe u op een goede manier kunt evalueren. 

Manieren van evalueren

Er zijn verschillende manieren om te evalueren. Om de juiste vorm en methode te kiezen, denkt u eerst na over wat u wilt weten. Welke vragen wilt u beantwoord hebben? Welke manier van  evalueren u kiest, hangt hier namelijk vanaf. U kunt bijvoorbeeld kiezen voor:

Als u wilt weten of uw beleid op de juiste wijze is uitgevoerd of als u inzicht wilt in wat uw aanpak een succes maakte of juist wat beter kan, dan kunt u een procesevaluatie uitvoeren. U evalueert bijvoorbeeld:

  • De samenwerking met externe partijen, afdelingen of beleidsterreinen;
  • De uitvoering van het programma of beleid;
  • De ervaringen van samenwerkingspartners en doelgroepen;
  • Mogelijke externe factoren die invloed hebben op het beleid.

U vertaalt deze punten dan in meetbare indicatoren. Voor het uitvoeren van een procesevaluatie kunt u verschillende methoden gebruiken. Denk aan aanwezigheidsregistraties, interviews of gesprekken met deelnemers en professionals. Ook (korte) vragenlijsten om bijvoorbeeld de klanttevredenheid te meten, kunnen een goede manier zijn. Verder zijn notulen, logboeken en observaties vaak een belangrijke bron van informatie. Kijk voor inspiratie eens bij de verschillende instrumenten

Als u wilt weten of uw beleid  het gewenste effect heeft, voert u een effectevaluatie uit. Bij een effectevaluatie vergelijkt u de situatie vóór en na de interventies.

Welk  effect u precies onderzoekt, hangt af van de geformuleerde doelstellingen en de gekozen uitkomstmaten. U kunt denken aan: kennis, vaardigheden, gedrag (bijvoorbeeld meer gaan bewegen) of gezondheidswinst (bijvoorbeeld minder overgewicht).

Bij het uitvoeren van een effectevaluatie is het belangrijk dat u vooraf  en na afloop van de  uitvoering van de interventies de situatie in kaart brengt. Hiervoor kunt u gebruik maken van verschillende instrumenten

 

Evalueer tussentijds én na afloop

Evalueer niet alleen na afloop, maar ook tussentijds. Het liefst zowel het proces als de (voorlopige) uitkomst. Met name bij een integrale aanpak is tussentijds evalueren belangrijk. Want bij inzet van verschillende interventies en inspanningen op meerdere niveaus die samenhangen, is het effect van uw beleid vaak lastig vast te stellen. Er zijn instrumenten die kunnen helpen bij evalueren.

Stappenplan voor het evalueren van uw project

 

Stap 1: Identificeer en betrek andere partijen 

  • Met welke partijen heeft u te maken?  Bijvoorbeeld samenwerkingspartners, bestuurders, inwoners en financiers. Dit zijn uw stakeholders. Bedenk wie een rol heeft in het opzetten en uitvoeren van de evaluatie.
  • Betrek deze stakeholders. Zorg dat zij actief meedoen met de evaluatie. Denk aan iemand die cijfers verzamelt, bijvoorbeeld de GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst)-epidemioloog of onderzoeker van de gemeente. 
  • Informeer alle partijen. Geef uitleg over de evaluatie. Het is belangrijk dat de evaluatie aansluit op wat zij willen weten.

 

Stap 2: Bepaal wat u gaat meten

  • Beschrijf de huidige stand van zaken. Zorg voor een goed beeld rondom de gezondheidssituatie voordat u begint met het uitzetten van beleid, om later te kunnen zien welke resultaten zijn geboekt. 
  • Breng focus aan. Evalueert u het proces, de middelen, het bereik en waardering, of de effectiviteit?
  • Stel haalbare doelen. Houd in gedachten voor wie u evalueert en op welke vragen de evaluatie antwoord moet geven. Houd rekening met randvoorwaarden zoals tijd, geld, deskundigheid en instrumenten. 
  • Neem samen met stakeholders beslissingen over indicatoren, methoden, doelgroep, tijdsplanning, data-analyse en rapportage. Maak zoveel mogelijk gebruik van bestaande indicatoren. Een indicator is een meetbaar begrip, bijvoorbeeld 'aantal valongelukken in 2022 onder 75-jarigen',  dat iets kan zeggen over het succes van de aanpak.  Ga goed na of de gekozen indicatoren ook daadwerkelijk iets zeggen over het resultaat. 
  • Bepaal de focus met De Evaluatie Matrix of Het Vizier.

 

Stap 3: Verzamel gegevens

  • Verzamel gegevens. Ga na of u op de goede weg bent door de juiste gegevens te verzamelen. Dit kan bijvoorbeeld samen met de onderzoeksafdeling van de gemeente, GGD, universiteit, academische werkplaats of hogeschool.
  • Maak afspraken over meten. Bespreek met stakeholders wie de gegevens verzamelt, waar die vandaan worden gehaald en hoe vaak dat gebeurt. Bespreek welke maatregelen u neemt om de privacy van respondenten te verzekeren.

 

Stap 4: Analyseer en interpreteer gegevens

  • Analyseer de gevonden gegevens. Ga samen na hoe u gegevens gaat  analyseren en wie dit gaat doen. Het analyseren van kwantitatieve data bijvoorbeeld vereist specifieke kennis van statistiek. Zorg dat die expertise aanwezig is. Misschien kunt u een van deze instrumenten gebruiken.
  • Interpreteer resultaten. Ga na of de behaalde resultaten overeenkomen met vooraf gestelde doelen. Zo niet, ga na hoe dit komt. Betrek de andere partijen bij de duiding van de uitkomsten. Dit zorgt ook voor een grotere betrokkenheid bij eventuele vervolgstappen.

 

Stap 5: Deel en gebruik resultaten

  • Deel resultaten en vier successen. Denk aan persoonlijke gesprekken, een nieuwsbrief, een krantenartikel, congres of symposium. Dit houdt samenwerkingspartners, bestuurders en inwoners betrokken.
  • Gebruik resultaten  voor het bijsturen en doorontwikkelen van uw beleid.