Benieuwd welke kennis beschikbaar is en welke bronnen van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) en de landelijke kennisinstituten je kunt raadplegen om te werken aan de doelen van het GALA? Je vindt het op deze pagina.
Doelen binnen het GALA
Binnen het GALA zijn gemeenschappelijke doelen opgesteld om te werken aan gezond en actief leven, onderschreven door het ministerie van VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ), gemeenten, GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst )'en en zorgverzekeraars. Hieronder vind je alle doelen en de daarbij beschikbare kennis en informatiebronnen die je helpen om aan deze doelen te werken.
Gemeenten ontwikkelen een lokale aanpak voor het terugdringen van gezondheidsachterstanden om kwetsbare groepen te bereiken. Dit begint al bij de eerste duizend dagen van een kind, want die zijn in grote mate bepalend voor de gezondheid op latere leeftijd. Daarom is een kansrijke start voor elk kind onbetwist een noodzakelijke voorwaarde voor een gezond leven.
Gezondheidsachterstanden
- Gezondheidsverschillen
- Armoede, schulden en gezondheid
- Spuk-regeling | Pharos
- Handreiking bevordering mentale gezondheid jeugd | Pharos
- Home | GezondIn
- Kennisdossier Cultuur en gezondheid | LKCA
- Een inclusief SPUK-plan: tekstsuggesties voor gemeenten | Pharos(PDF)
- Terugdringen gezondheidsachterstanden – Tools en Instrumenten | Kenniscentrum Sport en bewegen
Kansrijke Start
Een gezonde fysieke omgeving is van belang om gezond en actief leven te bevorderen, nu en in de toekomst. Gemeenten spelen een belangrijke rol bij de inrichting hiervan. Hier vind je informatie over de inzet van gezondheidskundige kennis bij jullie besluitvorming.
- Leefomgeving
- Home | Gezonde Leefomgeving
- Gezonde leefomgeving | ZonMw
- Position-paper-Samenwerken-aan-de-gezonde-leefomgeving | VNG(PDF)
- Leefomgeving – Tools en Instrumenten | Kenniscentrum Sport en Bewegen
- Groen en gezondheid | Alles is gezondheid
- Gezonde voeding in gemeentebeleid: draag bij aan gelijke kansen | Voedingscentrum
- Jogg-aanpak
- Werkwijze voor gezondere en duurzamere eetomgevingen in de gemeente | Voedingscentrum
- Kennissynthese Gezonde leefomgeving in kwetsbare wijken | ZonMw
Het versterken van de sociale basis gaat over het omzien naar elkaar in de wijken, buurten en dorpen. Maar ook over het autonoom kunnen leiden van het leven met eigen regie en een netwerk vanuit die basis. Gemeenten faciliteren een sterke lokale sociale basis met een sterke sociale samenhang en laagdrempelige toegankelijke voorzieningen waar mensen op elkaar kunnen terugvallen en meedoen in de samenleving.
Versterken sociale basis
- Versterken sociale basis | Movisie
- Aan de slag met GALA? Gebruik effectieve sociale interventies | Movisie
- Zo zet je als gemeente cultuurbeoefening in en dit levert het op | LKCA
- Versterken sociale basis – Tools en Instrumenten | Kenniscentrum Sport en Bewegen
Mantelzorg
Eén tegen Eenzaamheid
Welzijn op recept
De recente cijfers over roken, overgewicht, alcoholgebruik, bewegen en mentale gezondheid onder volwassenen en kinderen onderstrepen de urgentie om blijvend in te zetten op de doelen van het Nationaal Preventieakkoord. En voor het bevorderen van een integrale aanpak van een gezonde leefstijl in een gezonde leefomgeving. Met de afspraken in het GALA kun je uitvoering geven aan enkele specifieke onderwerpen uit het preventieakkoord en sportakkoord II.
Aanpak overgewicht en obesitas
- Overgewicht
- Gecombineerde leefstijlinterventie
- Samenwerken aan ondersteuning en zorg | Kind naar Gezonder Gewicht
- Samen maken we gezond gewoon | JOGG
- Ketenaanpak Overgewicht en Obesitas Volwassenen | Partnerschap Overgewicht Nederland
- Gezonde voeding in gemeentebeleid: draag bij aan gelijke kansen | Voedingscentrum
- Aanpak overgewicht en obesitas – Tools en Instrumenten | Kenniscentrum Sport en Bewegen
- Werkwijze voor gezondere en duurzamere eetomgevingen in de gemeente | Voedingscentrum
Leefstijl algemeen
OKO - Opgroeien in een kansrijke omgeving
- Opgroeien in een Kansrijke Omgeving | Trimbos-instituut
- OKO en de Brede SPUK-regeling | Trimbos-instituut
Vroegsignalering alcoholproblematiek
- Alcohol
- Brochure Lessen uit 4 regio's voor vroegsignalering alcoholproblematiek bij volwassenen
- Alcohol: onderzoek en preventie | Trimbos-instituut
- Samenwerkingsverband Vroegsignalering Alcoholproblematiek | SVA
Roken en Drugs
- Roken
- Drugs
- Tabaksontmoediging en stoppen met roken | Trimbos-instituut
- Drugs: monitoring, preventie en harm reduction | Trimbos-instituut
Sport en Bewegen
Seksuele Gezondheid
Mentale gezondheid en weerbaarheid zijn belangrijke voorwaarden om gezond te leven en gezond op te groeien. Gemeenten worden gestimuleerd mentale gezondheid te integreren in hun bredere aanpak gezondheid.
- Mentale gezondheid
- Mentaal Vitaal | Trimbos-instituut
- Mentale gezondheid en preventie | Trimbos-instituut
- Meerjarenprogramma Depressiepreventie | Trimbos-instituut
- Onderzoek naar mentale gezondheid | ZonMw ggz
- Expertisecentrum mentale gezondheid | Trimbos instituut
- Welbevinden op School | Trimbos-instituut
- Lokaal beleid gericht op welbevinden | Nederlands Jeugdinstituut
- Mentale gezondheid – Tools en Instrumenten | Kenniscentrum Sport en bewegen
- Integraal werken aan mentale gezondheid in lokaal beleid - Trimbos-instituut
Artikel 5a van de Wpg (Wet publieke gezondheid ) geeft gemeenten opdracht om zorg te dragen voor de uitvoering van de ouderengezondheidszorg. Door de vergrijzing wordt het steeds belangrijker hoe hier invulling aan gegeven wordt. Vitaal ouder worden gaat over lichamelijke vitaliteit, waar voldoende bewegen en goede voeding aan bijdragen. Maar ook over vitaal blijven op sociaal en mentaal gebied, met een sociaal netwerk waar je deel van uitmaakt en door activiteiten te ondernemen waardoor je je zinvol voelt. Het gaat erom dat mensen, samen met hun naasten, in regie blijven over hun eigen leven.
Voor een domeinoverstijgende inzet is samenwerking nodig. Zowel lokaal als regionaal. En niet alleen binnen het gemeentelijk domein en het zorgdomein (zoals huisarts, wijkverpleegkundige) op lokaal niveau, maar ook tussen gemeenten en met het zorgdomein op regionaal niveau (zoals zorgverzekeraars). Daarnaast is voor een landelijk dekkend aanbod voor de ketenaanpakken van belang dat gemeenten en zorgverzekeraars op regionaal niveau afspraken maken, die op lokaal niveau tot uitvoering komen.
Domeinoverstijgende inzet vanuit een regionale preventieinfrastructuur:
Leestip: kennisbundel Gezond leven in gemeente en regio
ZonMw (Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie ) biedt een interactieve kennisbundel met inspirerende voorbeelden van het werken aan GALA-doelen en samenwerken in de wijk of buurt. Ook vind je er modellen waarmee je kunt plannen, leren en evalueren. Bekijk de kennisbundel Gezond leven in gemeente en regio (zonmw.nl).
Vijf ketenaanpakken
In het GALA zijn afspraken gemaakt om te komen tot een landelijk dekkend aanbod van vijf ketenaanpakken. Hierover dienen gemeenten en zorgverzekeraars op regionaal niveau afspraken te maken, die op lokaal niveau tot uitvoering komen. Hieronder vind je deze vijf ketenaanpakken en doorververwijzingen naar meer informatie.
Er wordt gewerkt aan handreikingen voor de verschillende ketenaanpakken. Deze handreikingen bevatten informatie over de stappen die je moet doorlopen om de ketenaanpak te implementeren. Ook vind je veel informatie, formats en inspirerende praktijkvoorbeelden. Indien beschikbaar zijn deze hieronder opgenomen.
Hoewel elk van de ketenaanpakken uniek is in zijn focus, zijn ze niet bedoeld als losse initiatieven. Om de onderlinge samenhang tussen de ketenaanpakken toe te lichten, is er een voorwoord geschreven, in
samenwerking met het ministerie van VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
), de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, Zorgverzekeraars Nederland en GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst
) GHOR (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (GHOR)
) Nederland.
De Ketenaanpak Kansrijke start is bedoeld om gezinnen in een kwetsbare situatie vroeg in beeld te brengen. Zo kunnen deze gezinnen zo snel mogelijk de zorg en ondersteuning krijgen die ze nodig hebben, met als richtpunt de eerste 1000 dagen na de geboorte van een kind. Lees meer over het programma: Actieprogramma Kansrijke Start | Kansrijke Start
Lees meer over het stimuleringsprogramma lokale coalities Kansrijke Start voor ondersteuning van gemeenten bij het bouwen of versterken van lokale (en/of regionale) coalities rond de eerste 1000 dagen van kinderen.
Handreiking
Voor iedere ketenaanpak wordt er vanuit de implementatietrajecten een handreiking opgesteld met een concrete beschrijving van de uit te voeren onderdelen van de ketenaanpak in de verschillende domeinen. Lees hier de handreiking ketenaanpak Kansrijke Start.
Monitoring
Met de ondertekenaars van GALA is afgesproken de uitvoering van het GALA te monitoren. Op de pagina Monitoring GALA leest u waarom, hoe er gemonitord gaat worden en welke informatie we hiervoor van u nodig hebben. Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) volgt de invoering van het actieprogramma Kansrijke Start met een landelijke monitor en ondersteunt sinds 2021 gemeenten bij het volgen van de lokale ontwikkelingen binnen Kansrijke Start door middel van een lokale lerende evaluatie. Zie ook de indicatorenset voor de Lokale Monitoring Kansrijke Start.
De ketenaanpak valpreventie is bedoeld om de kans op valongelukken onder ouderen te verkleinen. In deze domeinoverstijgende aanpak werken gemeente en zorgverzekeraars samen. Zij richten zich volgens de ketenaanpak op thuiswonende 65-plussers met een verhoogd valrisico. Als onderdeel van de ketenaanpak worden erkende interventies voor valpreventie ingezet.
Handreiking en infographic
Voortgang ketenaanpak Valpreventie voor ouderen
Procesupdate 21 maart 2024: In deze update informeren wij je over enkele knelpunten tussen deze ketenaanpak en de Zorgverzekeringswet.
Werkwijze valrisicobeoordeling: De afgelopen periode hebben LHV (Landelijke Huisartsen Vereniging ), NHG (Nederlands huisartsengenootschap), Ineen, VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ) en Zorgverzekeraars Nederland gesproken over de wijze waarop de valrisicobeoordeling kan worden georganiseerd. Wat er is afgesproken is te lezen in de Werkwijze valrisicobeoordeling.
Monitoring
Met de ondertekenaars van GALA is afgesproken de uitvoering van het GALA te monitoren. Op de pagina Monitoring GALA lees je waarom, hoe er gemonitord gaat worden en welke informatie we hiervoor van jullie nodig hebben.
Kind naar Gezond Gewicht (KnGG) is een ketenaanpak om kinderen met overgewicht en obesitas te ondersteunen. De ketenaanpak maakt deel uit van JOGG (JOGG Gezonde Jeugd, Gezonde Toekomst ) (Jongeren Op Gezond Gewicht. Als een kind overgewicht of obesitas heeft, is dit aanleiding voor een gesprek met een zorgprofessional. Wat zijn de onderliggende oorzaken van het overgewicht? Hoe is de gezinssituatie, en welke ondersteuning is er nodig? Op de JOGG website Kind naar Gezonder Gewicht staan verschillende praktische tools die helpen bij de benodigde lokale voorbereidingen, zoals informatie over het voorbereiden, opzetten en uitvoeren van de ketenaanpak en veelgestelde vragen over de financiering.
Handreiking
In de Handreiking voor zorgverzekeraars en gemeenten bij het Landelijk model ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas ontwikkeld in opdracht van het ministerie van VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ) komen onder meer aan bod:
- de minimale randvoorwaarden om de keten als een samenhangend geheel te realiseren en duurzaam te laten functioneren.
- welke onderdelen van zorg en ondersteuning tenminste beschikbaar moeten zijn vanuit de zorgverzekering en vanuit de gemeente.
- welke kosten onder verantwoordelijkheid van de gemeente vallen en welke onder verantwoordelijkheid van de zorgverzekeraar.
De GALA handreiking is verschenen in het najaar van 2023. Inmiddels is de handreiking geactualiseerd met onder andere verschillende praktische voorbeelden. Daarnaast heeft de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) in samenwerking met Zorgverzekeraars Nederland en JOGG een afsprakenleidraad ontwikkeld. In deze afsprakenleidraad wordt er stapsgewijs weergegeven wat er door gemeenten en zorgverzekeraars moet worden afgesproken op het vlak van inkoop om de ketenaanpak succesvol te implementeren. De afsprakenleidraad is opgenomen als bijlage van de hernieuwde GALA handreiking. De GALA handreiking is aanvullend op alle bestaande documenten voor de implementatie van de aanpak Kind naar Gezond Gewicht, waaronder de Handreiking van Kind naar Gezonder Gewicht(PDF) die de processtappen beschrijft voor de lokale projectleider in het realiseren van een lokale aanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas.
Voortgang
Vanuit het Integraal Zorgakkoord (IZA) en het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA)() is afgesproken dat zorgverzekeraars en gemeenten met ingang van 1 januari 2025 in elke regio starten met het inrichten van een ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas in meerdere gemeenten.
Vanuit een landelijke projectgroep ketenaanpak kinderen met overgewicht en obesitas wordt gewerkt aan het vaststellen van de randvoorwaarden voor de landelijke implementatie van de ketenaanpak. Deze randvoorwaarden gaan bijvoorbeeld over de financiering, de totstandkoming van het aanbod en op de samenwerking tussen het sociaal domein en het zorgdomein.
Waar wordt op dit moment nog aan gewerkt?
Om vergoeding vanuit de zorgverzekeringswet mogelijk te maken is kwaliteitsborging voor de centrale zorgverlener en de kinderleefstijlcoach nodig. Dit kan via een kwaliteitsregister. JOGG heeft samen met VWS en ZN een tijdelijke rol als opdrachtgever voor de projecten kwaliteitsborging centrale zorgverlener en kinderleefstijlcoach.
Het competentieprofiel voor de centrale zorgverlener is vastgesteld. Het competentieprofiel van de kinderleefstijlcoach is nog in ontwikkeling. Beide profielen zullen op elkaar aansluiten, omdat deze professionals nauw met elkaar samenwerken.
Financiering
Door de nieuwe regelgeving van de Nederlandse Zorgautoriteit per 1 januari 2024 kunnen onderdelen van de ketenaanpak bekostigd worden vanuit de Zorgverzekeringswet. Momenteel is dit nog niet mogelijk door de benodigde randvoorwaarden. In 2024 wordt wel een eerste stap gemaakt met het vergoeden van specifieke onderdelen. In deze update (mei 2024) staat informatie over de gecombineerde leefstijlinterventie (GLI (Gecombineerde Leefstijlinterventie
)) voor kinderen met overgewicht of obesitas en de vergoeding daarvan.
1 januari 2025 voegt de Nederlandse Zorgautoriteit de ‘Tijdelijke toeslag stimuleren landelijke uitrol ketenaanpak’ toe aan de vastgestelde prestaties en tarieven. Deze toeslag is bedoeld om lokaal ruimte te bieden aan maatwerkafspraken die juist voor de regionale (inbedding van de) ketenaanpak relevant kunnen zijn. Met deze extra ruimte wil de NZa (Nederlandse Zorgautoriteit ) zorgaanbieders en zorgverzekeraars de mogelijkheid bieden om deze afspraken die veelal samenhangen met het domeinoverstijgende karakter van de ketenaanpak te maken. Meer informatie over de regelgeving Ketenaanpak zorg en ondersteuning voor kinderen met overgewicht en obesitas is te vinden op de website van de NZa.
Monitoring
Met de ondertekenaars van GALA is afgesproken de uitvoering van het GALA te monitoren. Op de pagina Monitoring GALA lees je waarom, hoe er gemonitord gaat worden en welke informatie we hiervoor van jullie nodig hebben. Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft een indicatorenset ontwikkeld voor de aanpak Kind naar Gezonder Gewicht om de aanpak beter te kunnen volgen en waar nodig te verbeteren.
De Ketenaanpak gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) is bedoeld om duurzame gedragsverandering te bereiken bij mensen met overgewicht of obesitas. Lees welke gecombineerde leefstijlinterventies op dit moment erkend zijn en in aanmerking komen voor vergoeding vanuit de basisverzekering. Op de GLI-kaart zie je welke aanbieders van een GLI actief zijn in jouw gemeente. Lees meer over de Netwerkaanpak voor volwassenen met overgewicht en obesitas.
Handreiking
Er is een handreiking beschikbaar: Handreiking voor zorgverzekeraars en gemeenten bij de ketenaanpak Gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) . Zonmw publiceerde eerder al de handreiking “geleerde lessen van duurzame integrale implementatie van de gecombineerde leefstijlinterventie (GLI)” om regionale samenwerkingsverbanden te helpen met de opzet en implementatie van een GLI (Gecombineerde Leefstijlinterventie ) in de regio.
Monitoring
Met de ondertekenaars van GALA is afgesproken de uitvoering van het GALA te monitoren. Op de pagina Monitoring GALA lees je waarom, hoe er gemonitord gaat worden en welke informatie we hiervoor van jullie nodig hebben. Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) monitort sinds 2019 de landelijke implementatie van de GLI-programma’s, rapportages zijn hier te vinden Gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) | RIVM.
De Ketenaanpak Welzijn op Recept is een werkwijze om mensen met psychosociale klachten te helpen door de samenwerking tussen huisarts, eerstelijns zorgverlener, welzijn en het sociaal domein. Lees meer bij het Landelijk kennisnetwerk Welzijn op Recept.
Handreiking
Het Landelijk Kennisnetwerk Welzijn op Recept heeft samen met Movisie (Landelijk Kennisinstituut Sociale Vraagstukken ), VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) en ZN een handreiking en modelovereenkomst regionale inkoop geschreven Welzijn op Recept: modelovereenkomst en handreiking | VNG.
Monitoring
Met de ondertekenaars van GALA is afgesproken de uitvoering van het GALA te monitoren. Op de pagina Monitoring GALA lees je waarom, hoe er gemonitord gaat worden en welke informatie we hiervoor van jullie nodig hebben. Er worden in de handreiking(PDF) tips en indicatoren beschreven voor monitoring en er is ook een handreiking monitoring en evalueren te downloaden. Monitoring en evalueren van Welzijn op Recept | Welzijnoprecept.nl.
Roadmap Gezond Leven
Voor de implementatie en uitvoering van het Integraal ZorgAkkoord (IZA) en het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) heeft de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) een dynamisch document gemaakt als hulpmiddel voor gemeenten: de roadmap Gezond Leven.