Hoe kunt u effectief aan de slag met een aanpak van roken onder jongeren in de leeftijd van 15-24 jaar? Uit literatuuronderzoek blijkt dat er al behoorlijk wat bewijs is voor de effectiviteit van verschillende aanpakken gericht op het voorkomen van roken onder jongeren. Vooral een integrale aanpak lijkt een positief effect te hebben. Op gemeentelijk niveau gaat het dan om een gelijktijdige aanpak op de volgende pijlers: 1) wet- en regelgeving, toezicht en handhaving, 2) voorlichting en educatie, 3) fysieke en sociale omgeving. In de literatuur zijn op alle pijlers onderzochte aanpakken gevonden die gericht zijn op de preventie van roken onder jongeren.
Het achtergrondrapport bij dit dossier geeft een uitgebreid overzicht van de literatuurverkenning. Ook is hierin een stappenplan opgenomen voor gemeenten in de aanpak van de preventie van roken onder jongeren. Evenals een nadere uitwerking van wat gedaan kan worden op de drie genoemde pijlers. Hierna volgt een korte samenvatting van wat werkt en suggesties voor de praktijk. Op de volgende pagina vindt u voorbeelden van interventies.
Wat werkt:
- Beperken van beschikbaarheid en zichtbaarheid van tabak door het aantal verkooppunten en uitstalmogelijkheden van tabak te verminderen en de leeftijdsgrens (18+) te handhaven.
- Aanhaken bij landelijke campagne of als gemeente/regio zelf een campagne voeren.
- Inzetten van preventie via school. Interventies die de zelfcontrole versterken en de sociale norm bijstellen zijn effectief voor jongeren ouder dan 15,5 jaar.
- Verminderen of voorkomen van blootstelling aan tabaksrook in de leefomgeving door het creëren van rookvrije binnen- en buitenruimtes.
Wat werkt waarschijnlijk:
- Vastleggen van een eigen gemeentelijk tabaksontmoedigingsbeleid.
- Inzetten van gezinsgerichte interventies gericht op positieve opvoedondersteuning.
- Inzetten van gecoördineerde, wijdverspreide integrale interventies die bestaan uit meerdere onderdelen zoals voorlichting over leeftijdsbeperkingen, massamediale campagnes, school- en familieprogramma’s en veranderen van de omgeving door rookverboden en beperkingen aan de verkoop.
Wat werkt niet:
Interventies via school die inzetten op het betrekken van ouders, het wijzen op gezonde alternatieven, trainen van vaardigheden om ‘nee’ te zeggen, of het maken van een niet-roken afspraak zijn niet effectief voor jongeren van 15,5 jaar en ouder.
Wat is onbekend:
Voor de leeftijdscategorie 13,5 tot 15,5 jaar lijkt er geen effectieve preventieve aanpak te zijn voor op school.
Werk aan een integrale aanpak en zet in op meerdere pijlers tegelijk. Het gaat dan over wet- en regelgeving, toezicht en handhaving, voorlichting en educatie en de fysieke en sociale omgeving.
Adviezen voor een integrale aanpak rondom de preventie van roken staan beschreven in het gezondheidsthema roken. Hier wordt ook aandacht gegeven aan het actieplan van de GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst )-en onder de titel van ‘GGD-en op weg naar een rookvrije generatie’.
Stel ontmoedigingsbeleid vast:
- Creëer rookvrije zones
- Op www.rookvrijschoolterrein.nl vindt u meer informatie en ondersteunde materialen. over het rookvrij maken van schoolterreinen.
- Op www.rookvrijegeneratie.nl en op www.nix18.nl vindt u ook ondersteunende materialen voor rookvrije speeltuinen, sportverenigingen en kinderopvang.
- Op de website van de Rookvrije Generatie staat een stappenplan voor gemeenten die aan de slag willen met (onderdelen) van de Rookvrije Generatie.
- Verlaag de beschikbaarheid en zichtbaarheid door het handhavingsbeleid te versterken. Bijvoorbeeld door personeel te trainen in het herkennen van de leeftijd van klanten en het uitvoeren van periodieke controle en sancties bij overtreding.
Investeer in publiekscampagnes:
Investeer in publiekscampagnes door lokaal/regionaal werkende professionals van GGD en verslavingszorg te stimuleren om de NIX18 campagne te bevorderen en door de campagne aan te laten sluiten aan lokale/regionale initiatieven. Ga hiervoor naar www.naar18jaar.nl.
Stimuleer scholen om aandacht te besteden aan de risico's van tabak:
- Doe dit eventueel in combinatie met aandacht voor alcohol en drugs
- Het landelijke programma Gezonde School biedt de gemeente de mogelijkheid om samen met de GGD en een instelling voor verslavingszorg preventieprogramma’s in te zetten op scholen in het voortgezet onderwijs en op het mbo.
- In Charge is een programma binnen de Gezonde School dat zich richt op de versterking van zelfcontrole bij jongeren ouder dan 16 jaar. In het interventieoverzicht roken vindt u meer erkende interventies die ingezet kunnen worden op scholen.
Stimuleer de inzet van gezinsinterventies:
Stimuleer de inzet van gezinsinterventies gericht op positief opvoeden via jeugdhulporganisaties. Bijvoorbeeld de Parent Management Training Oregon(PMTO).
Meer informatie
- In de factsheet Roken bij jongeren tegengaan, op naar een rookvrije toekomst staat nog eens mooi samengevat wat werkt, en wat niet.
- Over de werkzame elementen van gemeentelijke tabaksbeleid in het rapport De Rookvrije Generatie en gemeentelijk tabaksbeleid ( 2020, Trimbos-instituut).
- De antwoorden op 7 vragen over het preventieakkoord roken en tabak (Trimbos-instituut).