Jongeren en jongvolwassenen zijn extra kwetsbaar voor de gevolgen van alcoholgebruik, onder meer omdat alcohol een sterker effect heeft op hun lichaam en het extra schadelijk is voor hersenen die nog in ontwikkeling zijn. Er zijn aanwijzingen dat jongeren en jongvolwassenen die op vroege leeftijd drinken een groter risico hebben op problematisch alcoholgebruik op latere leeftijd. Daarnaast kan alcoholgebruik voor jongeren allerlei gezondheidsproblemen opleveren en ook voor de maatschappij heeft het negatieve gevolgen. Gemeenten hebben een verantwoordelijkheid om (overmatig) alcoholgebruik onder jongeren te voorkomen en hiervoor zijn verschillende handvatten beschikbaar. 

Omvang alcoholgebruik onder jongeren

Van alle 12- tot 16-jarige jongeren in het voortgezet onderwijs heeft 45% ooit alcohol gedronken, jongens vaker dan meisjes. Tussen het 12e en het 16e levensjaar neemt het percentage jongeren dat ooit alcohol heeft gedronken toe van 20 naar 71%. Van alle vo-leerlingen is 16% ooit dronken geweest, op 16-jarige leeftijd is dit 39%. Van de 16- tot 18-jarige mbo- en hbo-studenten heeft 85% ooit alcohol gedronken. Binnen de leeftijdscategorie 18 tot 24 jaar drinkt 85%, waarvan 16% overmatig en 19% zwaar. 
Tussen 2003 en 2015 is een dalende trend te zien in alcoholgebruik onder 12- tot 16-jarigen. Deze trend is echter minder sterk voor bingedrinken; jongeren die eenmaal drinken, drinken veel. De trends voor ‘ooit alcohol gedronken’, ‘laatste maand gedronken’ en ‘laatste maand bingedrinken’ zijn sinds 2015 gestabiliseerd. Lees meer. 

Risicogroepen voor alcoholgebruik onder jongeren

Risicogroepen voor problematisch alcoholgebruik bij jongeren zijn: 

  • jongens
  • vmbo Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo) (Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo))-leerlingen als het gaat om bingedrinken, hoogopgeleide jongvolwassenen wat betreft overmatig en zwaar drinken 
  • jongeren die op vroege leeftijd starten met drinken
  • uitwonende jongvolwassenen
  • kinderen van drinkende ouders
  • jongeren van ouders met psychische problemen, jongeren met een licht verstandelijke beperking en jongeren in het speciaal onderwijs. 

Oorzaken van alcoholgebruik onder jongeren

Alcoholgebruik op jonge leeftijd ontstaat over het algemeen door een combinatie van verschillende factoren die elkaar onderling beïnvloeden. De motivatie om te drinken wordt onder meer bepaald door de biochemische reactie op alcohol en door persoonlijkheidskenmerken; sensatiezoekers en personen met een lage impulscontrole drinken over het algemeen eerder, vaker en meer. Gezin, vrienden, leeftijdgenoten en de heersende sociale normen zijn factoren in de sociale omgeving die invloed hebben. Mogelijke beschermende factoren in het gezin lijken: het stellen van regels door ouders, monitoring en voorbeeldgedrag. De invloed van vrienden en leeftijdgenoten via o.a. groepsdruk, imitatie en selectie van vrienden, kan zowel goed als slecht uitpakken. In de fysieke omgeving zijn de wettelijke leeftijdsgrens, de prijs van alcohol, het aantal verkooppunten en de openingstijden van de horeca van invloed op het alcoholgebruik van jongeren.

Gevolgen van alcoholgebruik

Alcoholgebruik kan allerlei negatieve gevolgen hebben voor jongeren. Op korte termijn gaat het dan over gezondheidsproblemen zoals black-outs, onveilig seksueel gedrag of verkeersongevallen. Op lange termijn kunnen kanker, hart- en vaatziekten, diabetes type-2 en neurologische schade optreden. Bovendien kan alcoholgebruik psychische problemen zoals depressie of angst veroorzaken, verergeren of in stand houden of een adequate aanpak van problemen verhinderen. Ook voor de maatschappij brengt overmatig alcoholgebruik door jongeren negatieve gevolgen met zich mee. Het kan leiden tot hoge zorgkosten, verkeersongevallen, verminderde schoolprestaties, problemen in sociale relaties en bedoeld of onbedoeld letsel door (seksueel) geweld en rijden onder invloed.