Wilt u werken aan effectieve preventie voor vitale ouderen in uw gemeente? Werk dan met een planmatige aanpak. Dit betekent dat u verschillende maatregelen en interventies in samenhang inzet. Met de Gezonde Gemeente aanpak kunt u concreet aan de slag.
- Gebruik het gezondheidsprofiel en de ouderenmonitor van de GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst ) en andere cijfers en feiten om zicht te hebben op de gezondheidstoestand en welbevinden van ouderen in de gemeente.
- Gezondheid van ouderen hangt nauw samen met sociale factoren. Belangrijk om dus naast gezondheidscijfers ook cijfers zoals eenzaamheid en kwetsbaarheid in kaart te brengen. Het e-magazine Kwetsbare ouderen van GGD Noord- en Oost-Gelderland is een mooi voorbeeld van het combineren van sociale en gezondheidsgegevens van ouderen.
- Bespreek de beschikbare gegevens en cijfers met ouderen, professionals en vrijwilligers in de wijk. Netwerkbijeenkomsten kunnen hierbij helpen. Lees de brochure Vitaal ouder worden, lokaal in gesprek (op kbo-pcob.nl) met tips om de gesprekken voor te bereiden. Ouderen zijn ook bereikbaar via ouderenbonden, zoals ANBO, KBO-PCOB en het NOOM (voor oudere migranten).
- Ouderen zien mobiliteit als een belangrijke voorwaarde om (sociale) activiteiten te ondernemen, zich te redden in huis, zelfstandig boodschappen te doen en onafhankelijk te blijven. Gebruik dit als aangrijpingspunt om zicht te krijgen op zelfredzaamheid en/of kwetsbaarheid van ouderen.
- U creëert draagvlak door samen met ouderen en relevante partners te werken aan een integrale visie op preventieve ouderenzorg. In de Factsheet Netwerken integrale ouderenzorg (RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) 2021) leest u wat hiervoor nodig is en wat het oplevert.
- Betrek de ouderen bij het opstellen van doelen en prioriteiten. Zij zijn degenen die het beste weten wat ze nodig hebben. In de Factsheet Vroegopsporing bij (kwetsbare) ouderen van het RIVM (2016) vindt u informatie over wat nodig is om aan te sluiten bij de wensen en behoeften van ouderen.
- Kies doelen die bijdragen aan de gezondheid van ouderen. In het toetsingskader van BeterOud vindt u een overzicht van punten die voor ouderen belangrijk zijn gedurende fases in hun leven. Een waardevol hulpmiddel voor iedereen die wonen, welzijn en zorg voor ouderen wil verbeteren.
- Een van de acties van gemeenten in het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) is dat zij een netwerksamenwerking opzetten om alcoholproblematiek bij inwoners van 18 jaar en ouder tijdig te signaleren. Lees in de brochure met geleerde lessen uit vier regio’s hoe u in uw gemeente zorgt voor een succesvolle lokale/regionale netwerksamenwerking.
- Maak een plan met doelen en interventies, ieders rol en verantwoordelijkheid, randvoorwaarden zoals tijd, financiële middelen, de rol van regisseur en delen van patiënt/cliëntinformatie. Denk hierbij ook aan een integrale aanpak. Een voorbeeld hiervan is het project Even Buurten, waarin vrijwilligers in de buurt een belangrijke rol spelen.
- Breng in kaart welke projecten en programma’s er al lopen in de wijk, bijvoorbeeld op gebied van bewegen, gezond eten en het bevorderen van sociale contacten. De preventiematrix kan hierbij helpen.
- Maak bij de keuze voor interventies gebruik van het aanbod van erkende interventies die geschikt zijn voor ouderen. U vindt hier interventies op het gebied van valpreventie, zelfredzaamheid of eenzaamheid. Kies interventies die bij voorkeur effecten hebben op meerdere gebieden van het ouder worden en op de fysieke (huis, buurt, infrastructuur) als in de sociale omgeving.
- Richt interventies ook op behoud van het sociale netwerk, ontwikkeling van digitale vaardigheden en voldoende bewegen voor het behoud van mobiliteit.
- Voer het plan voor een integrale aanpak samen met ouderen en partners uit. Toets regelmatig draagvlak, de voortgang en de gemaakte samenwerkingsafspraken. De regio Rijnmond en Drechtsteden maakt bij de ontwikkeling en uitvoering van een integraal en preventief ouderenbeleid zo veel mogelijk gebruik van erkende interventies. Meer hierover leest u in Senioren sterker maken: fysiek en sociaal (ZonMw).
- Organiseer bijvoorbeeld 2x per jaar een themabijeenkomst voor alle samenwerkingspartners rond ouderen om iedereen betrokken te houden. Wij bieden u hiervoor tips en instrumenten.
Houdt zicht op de voortgang van de beoogde resultaten door het monitoren van het ingezette ouderengezondheidszorgbeleid . Meer informatie over het monitoren en evalueren van het beleid en de uitvoering daarvan vindt u op Loketgezondleven.nl.
Denk bij het opstellen van het plan ook aan:
- Fysieke omgeving: Denk hierbij aan het huis en de directe woonomgeving van de ouderen, zoals voorzieningen in de wijk, voldoende bankjes en veilige stoepen onderweg naar die voorzieningen, voldoende toiletgelegenheid in een winkelcentrum, OV, etc. De omgevingswet biedt hiervoor kansen.
-
Sociale omgeving: Denk hierbij aan het onderhouden van een sociaal netwerk , investeren in zingeving, actief mee blijven doen , ondersteunen van mantelzorgers.
-
Voorlichting en educatie: Denk hierbij aan voorlichting over een gezonde leefstijl zoals bewegen, gezonde voeding, en voorkomen overmatig alcoholgebruik.
-
Signalering, advies en ondersteuning: Denk hierbij bijvoorbeeld aan een methode voor vroegsignalering zoals Signaleren Niet Pluis gevoel en effectief vervolgaanbod zoals interventies op het gebied van valpreventie, eenzaamheid of overgewicht.
De Inspiratietool leefomgeving ouderen (Kenniscentrum Sport en Bewegen e.a.) biedt kansen om met uw collega’s van het ruimtelijke en sociale domein in gesprek te gaan. U vindt werkzame elementen, feiten en cijfers en instrumenten. De thema’s ontmoeten, actief verplaatsen en zelfstandig wonen staan hierbij centraal.
De whitepaper Gezond Ouder Worden in een Gezonde Leefomgeving (GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst ) Gelderland-Zuid) biedt informatie, voorbeelden en suggesties voor een optimale verbinding tussen gezondheid en de leefomgeving. U vindt hier de onderwerpen valpreventie, hittepreventie, beweegstimulering, omgevingskwaliteit en ontmoeten/eenzaamheid per thema uitgewerkt.
Om de juiste ondersteuning te bieden is het belangrijk kwetsbare ouderen in uw gemeente tijdig op te sporen.
- Kijk of u vroegopsporing of vroegsignalering kan inbedden in bestaande netwerken en overlegstructuren zodat er niet een extra (samenwerkings-) structuur ontstaat.
- Creëer een centraal coördinatiepunt vroegopsporing of vroegsignalering per gemeente of regio. Deze kan een “makelaarsfunctie” vervullen om te voorkomen dat organisaties langs elkaar heen werken.
- Voorzie vitale ouderen op tijd van informatie over gezond oud worden en levensloopbestendig wonen.
- Ontwikkel samen preventieve interventies of laat het aan henzelf over en faciliteer/ondersteun ze daarbij, zoals De Vitality Club van de Leyden Academy.
- Betrek de ouderen zelf bij het ontwikkelen van methodieken voor vroegopsporing of vroegsignalering. Hoe zouden zij zelf benaderd willen worden? Een mooi voorbeeld is de vragenlijst 'Is Alles Besproken', ontwikkeld door ouderen.
Meer informatie en tips
Meer handige tips en handvaten vindt u in:
- Preventieve activiteiten voor ouderen die onvoldoende bereikt worden: wat zijn kansrijke elementen? (RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu), 2018)
- de factsheet Zijn er verschillen in kwetsbaarheid? (RIVM, 2016)
- de factsheet Kwetsbaarheid en de samenhang met multimorbiditeit (RIVM, 2016)